Το μπουζουκι (και ο μπαγλαμάς) από το 1920 (περίπου) διαδίδεται πέρα από την παρέα, τους τεκέδες, τις φύλακες, τα μικρά ταβερνάκια, τα ιδιωτικά γλέντια, τις αυλές μες στις φτωχογειτονιές και διεκδικεί τη θέση του, στο λεγόμενο λαϊκό τραγούδι!
Oι πιο γνωστοί απο τους παλιούς μπουζουξήδες ήταν οι: Μιμίκος Μπογιατζής ή Μουστάκιας, Νίκος και Γιώργος Σκριβάνος, Θανάσης Μανέτας, Γιώργος Σκούρτης, Απόστολος Ζυμαρίτης, Ρεγγίνας, *Χαρίλαος Κερομύτης, Γιάννης Μιχαλαρέας (Γυαλιάς), *Νίκος Αιβαλιώτης, Μιλάνος, Ξενάκης, Μιχάλης Πατρινός, Γιοβάν Τσαούς κ.α.. (δες και στο τέλος του αφιερώματος)
Από τους μπαγλαματζήδες γνωστοι ήταν οι: Γιώργος Νιανιούρης γύρω στο 1912, ο Αντρικάκης, ο Γιώργος Παράκιας και άλλοι, γυρολόγοι μουσικοί οι περισσότεροι που παίζαν για το κέφι τους -όπως και ο Γ. Μπάτης μέχρι το '32 που ξεκίνησε να ηχογραφεί- στις ταβέρνες και στους τεκέδες, ενώ μερικοί από αυτούς ήταν οι πρώτοι επαγγελματίες στο είδος τους. Οι πιο πολλοί μάθανε το όργανο στη φυλακή, όπου βρέθηκαν από κάποιο παράπτωμα, καθώς το μπουζούκι και ο μπαγλαμάς εξελίχθηκαν και αγαπήθηκαν πολύ σ' αυτό τον κοινωνικό χώρο. (μέρος από το klika.gr).
*Χαρίλαος (Χάρης) Κηρομύτης (Κερομύτης): Από τους παλιότερους μπουζουξήδες, με καταγωγή από την Προύσσα, ήταν ο πατέρας του γνωστού ρεμπέτη-μουσικού «Σχολής Περαία», Στέλιου Κηρομύτη ή Κερομύτης (1908-1979). Ο Χαρίλαος Κηρομύτης ήταν ευκατάστατος, με επιχείρηση υποστήριξης βαποριών, αλλά προπαντός δεινός λαϊκός γλεντζές. Έλεγε ότι έμαθε το μπουζούκι υπηρετώντας φαντάρος στην Μικρά Ασία και ότι το τελειοποίησε μετά την αποστράτευση, στον Πειραιά με τους άλλους αυτοδίδακτους οργανοπαίκτες.
Κατ’ άλλη εκδοχή, σύμφωνα με αφήγηση του Στέλιου, ο Χαρίλαος έπαιζε αρχικά μεσοφωνία, δηλαδή αρμόνικα, στην Μικρά Ασία γνώρισε το μπουζούκι, ενθουσιάστηκε και αφοσιώθηκε αποκλειστικά σε αυτό το όργανο, αλλά όχι επαγγελματικά, έπαιζε μόνο για την παρέα και το κέφι του!
Ο Χαρίλαος Κηρομύτης απαγορεύει στο νεαρό Στέλιο να το πιάσει στα χέρια του : «Αν μάθει ο Στέλιος μπουζούκι, τον χάσαμε. Δε θα μάθει μπουζούκι!», έλεγε.
 |
| Ο παλιός μπουζουξής Χαρίλαος Κηρομύτης με τον γιο του Στέλιο, στο σπίτι τους στον Πειραιά, στου Βάβουλα την Γούβα, το 1930. |
 |
| Ο μπαγλαμάς -γόνατο του Χαρίλαου Κηρομύτη. Τον έσκαψε γύρω στο 1900. Είναι από μουριά και έχει μήκος 56εκ. Από Ηλίας Πετρόπουλος |
*Νίκος Αιβαλιώτης: Από τους παλαιότερους μπουζουξήδες, Συριανός, ήταν φίλος του πάτερα του Μάρκου Βαμβακάρη (Δομένικος) και υπήρξε ο πρώτος μπουζουξής που ο
Μάρκος άκουσε και ξετρελάθηκε με τις πενιές που "έριχνε", έτσι ξεκίνησε και ο Μάρκος να μάθει μπουζουκι!. Ο Μάρκος Βαμβακάρης εκδορεύς και χασικλής πια στα
1924 συνάντησε τον φίλο του πατέρα του, τον μπάρμπα Νίκο Αιβαλιώτη να παίζει μπουζούκι, τρελάθηκε: «..μου άρεσε τόσο πολύ, ώστε έκανα όρκο ότι αν δεν μάθω μπουζούκι θα κόψω τα χέρια μου με την στατίρα που σπάνε τα κόκαλα στο μαγαζί.. Τέτοιο πράγμα, τέτοιο όργανο είναι , είπα από μέσα μου, αυτό το μπουζούκι… Η δουλειά μου ήτανε μόνο το μπουζούκι και το χασίσι….». Ο μπάρμπα Νίκος τον Αιβαλιώτης έδειξε την αξία στον πρώτο Έλληνα λαϊκό τροβαδούρο, ο Μάρκος βέβαια είχε ξανακούσει -ήξερε το μπουζούκι και από την Σύρα που υπήρχαν κάποιοι μπουζουκοπαίχτες (Αντώνης Βαφέας, Ανδρικάκης, Μανωλάκης Τρισήμισυ, Στραβογιώργος, Παγκαλάκης), αλλά σαν τις πενιές του Νικου Αιβαλιώτη οχι. Για τον μπάρμπα Νίκο τον Αιβαλιώτη ο Βαμβακάρης γράφει ύμνους «…Ταξίμια έπαιζε, κάτι ζεμπέκικα τούρκικα βαριά, κάτι τέτοια πράγματα, κάτι μανέδες. Και τραγούδαγε κιόλας..» . Ο μπάρμπα Νίκο τον Αιβαλιώτη την εποχή αυτή «εγκλημάτησε κι επήγε δέκα χρόνια φυλακή στ Ανάπλι.». Στο μεταξύ ο Μάρκος προόδευε στο μπουζούκι
1929-'30. Όταν αποφυλακίστηκε ο Αιβαλιώτης έμενε στον Πειραιά και επισκεπτόταν το σπίτι του Βαμβακάρη (ήταν φίλος του Δομένικου), ο μπάρμπα Νίκος ο Αιβαλιώτης ήταν άνθρωπος της φυλακής και του τεκέ εκεί λοιπόν στον τεκέ του Μίχαλου στα Χιώτικα του Πειραιά απέναντι από τα μπουρδέλα των Βούρλων συναντήθηκαν ο Μάρκος και ο μπάρμπα Νίκος ο Αιβαλιώτης!, άκουσε τον Μάρκο και δες την περιγραφή που δίνει ο ίδιος: «Εγώ μικρότερος , εσεβάστηκα την παρουσία του και, αμέσως αφού έκατσε, του δίνω το μπουζούκι και του λέω. Παρ το μπάρμα Νικόλα να παίξεις. Αλλά αυτός πριν μπει μέσα , έκατσε περίπου πέντε λεπτά απ έξω κι άκουγε. Τόσο πολύ του άρεσε το παίξιμο μου, αν και δεν ήξερε ότι είμαι ο γιός του φίλου του που έπαιζα. Μου απαντάει όταν του έδωσα το μπουζούκι. Τι να παιξω παιδί μου εγώ; Παίξε να σ ακούσω, που παίζεις ωραία. Παίξε κάνα ταξιμάκι ζεϊμπέκικο ωραίο, γιατί μ αρέσει πολύ.» Στον τεκέ πήγαινε και ο παλιός μπουζουξής
Μιμίκος Μογιατζής και αυτός κούρδιζε το μπουζούκι του διότι ο Μάρκος δεν ήξερε ακόμα!.
Ο Γιάννης Παπαϊωάννου μιλά στον Λευτέρη Παπαδόπουλο και λέει:
".. Μπουζουξήδες επαγγελματίες δεν υπήρχαν τότε, το ’27-’28... Υπήρχαν κάτι γυρολόγοι μπουζουξήδες, γέροι. Ήταν ο Αποστόλης ο Ζυμαρίτης και ο Θανάσης ο Τρελός. Γέροι αυτοί, σου λέω. Εβδομήντα χρονώ, όταν εγώ ήμουνα παλληκαράκι.. Ο ένας έβαζε κάτι πρίμα σεγόντα, κάτι πόλκες, κάτι πράγματα άλλα δηλαδή!. Ο άλλος, ο Ζυμαρίτης, έπαιζε βαριά, της φυλακής, γιατί όλο μέσα ήτανε."
Ο Στέλιος Κηρομύτης -για τους προγενέστερους μπουζουξήδες στον Πειραιά του '20:
«.. Ήτανε κάποιος, ο Ζυμαρίτης, ένας μπουζουξής, ο καλύτερος απ’ όλους της εποχής αυτηνής ... Ο πρώτος πραγματικός επαγγελματίας μπουζουξής ήταν ο Ρεγγίνας.» (περ. στο τέλος).
Ο Μπαγιαντέρας (1903-1985) σε συνέντευξη του στον Λευτέρη Παπαδόπουλο το 1971, θυμάται το
1911 το γείτονα του στο Χατζηκυριάκειο
Γεώργιο Νιανιούρη να παίζει μπαγλαμά. Ο μπαγλαμάς αυτος είχε τρεις χορδές!. Εκείνη την εποχή θυμάται και το Μίμη ή
Μιμίκο Μπογιατζή που ήταν 10-15 χρόνια μεγαλύτερος του, δηλαδή περίπου 25αρης να παίζει μπουζούκι.. Οι μπουζουξήδες που θυμάται τότε ήτανε δερβίσηδες, χασίκλες. Πίνανε αργιλέ κατα τ'άλλα ητανε νοικοκυραίοι. Αλλοι ψαράδες, άλλοι αραμπατζήδες, άλλοι στο τελωνείο. Ενας μπουζουξής της εποχής ήταν ο
Ιωάννης Μιχαλαρέας (ή Γυαλιάς). *πηγή/περ.
rebet-cafe
«Το μεταχειριζότανε μόνο ο "υπόκοσμος" της τότε εποχής αυτό το όργανο. Στους τεκέδες και σε καμιά ταβερνούλα έβρισκες καμιά κιθαρίτσα και κάνα τέτοιο, μπουζουκάκι κρεμασμένο επάνω»,
είχε δηλώσει ο Μπαγιαντέρας στον Λευτέρη Παπαδόπουλο και διευκρίνισε: «Όταν λέμε "υπόκοσμος", πρέπει να κάνουμε μια διάκριση. Υπόκοσμος λέγεται κι ο κλέφτης. Γενικά οι χασισοπότες.
Αυτοί ήταν όλοι ντερβισάδες χασίκλες! Κατά τ' άλλα ήτανε εντάξει. Νοικοκυραίοι. Άλλοι ήτανε ψαράδες, άλλοι αραμπατζήδες μες το τελωνείο..».
*
Ο Ζαμπέτας στην Ιωάννα Κλειάσου, για το παλιό μπουζουκι του πάτερα του:
"Του πατέρα μου το μπουζούκι ήταν πολύ καλό. Ωραίο μπουζούκι, το έχω ακόμα. Ελληνικής κατασκευής του
1885. Το είχε φτιάξει ο
Κοπελιάδης ο Μανωλης και αργότερα το είχε επιδιορθώσει ο γιός του Μανωλη, ο Νίκος Κοπελιάδης."
-
 |
Παρέα με παλιού τύπου μπουζουκι. Ο νεαρός με το μπουζούκι είναι ο Κώστας Κουράτορας, από τα Καμίνια του Πειραιά.. όπως μας έγραψε στην σελίδα στο fb ο ανιψιός του Σπυρος Γκουμας. "Η φωτογραφία αυτή είναι από την προσωπική του συλλογή και την συμπεριέλαβα στην εισήγηση μου με τίτλο (Οι αφανείς λαϊκοί μουσικοί) που έγινε στο 2ο σεμινάριο για το Ρεμπέτικο στην Σκύρο στο λαογραφικό μουσείο Μάνου και Αναστασίας Φαλτάϊτς το 2010 και εκδόθηκε στα πρακτικά του σεμιναρίου.. Επίσης τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς αναρτήθηκε από το ιντερνετικό περιοδικό (η κλίκα).."
Ο Σπυρος Γκουμας παραθέτει και ένα μικρο απόσπασμα από την εισήγηση του που αφορά την συγκεκριμένη φωτογραφία και τον θειο του Κώστα Κουράτορα.
" Θείε, πώς έμαθες μπουζούκι; Έπαιζε κάποιος από την οικογένεια σου, σου έδειξε κανείς;
Κι αυτός μου απαντάει:
- Το 1940 που άρχισε ο πόλεμος εγώ ήμουν 14 χρονών και δούλευα βοηθός σε κουρείο. Το ’41 με την Κατοχή, έφυγα για το χωριό, δίπλα στο Άργος, γιατί η ζωή εδώ ήταν πολύ δύσκολη. Εκεί έμεινα σε μια θεία μου κι έκανα τη δουλειά του κουρέα, για ένα κομμάτι ψωμί. Είχα μια κιθάρα μαζί μου και έπαιζα λίγο, αλλά πάντα τραγουδούσα πολύ καλά. Μετά από λίγο καιρό γνώρισα το Γιώργο Ανυφαντή που ήταν τσαγκάρης και έπαιζε μπουζούκι. Παίζαμε μαζί, αυτός μπουζούκι εγώ κιθάρα και φωνή. Το πρώτο μου ντουέτο. Αυτός μου έδειξε μπουζούκι. Με την απελευθέρωση γύρισα στα Καμίνια κι έκανα ανταλλαγή στα παλιατζίδικα την κιθάρα μ’ ένα μπουζούκι. Από τότε ασχολούμαι με το μπουζούκι. Αργότερα παντρεύτηκα την θεία σου την Πόπη και μέναμε τότε όλοι μαζί στο σπίτι του παππού σου του Σπύρου, στην οδό Ζερβού 8, μέχρι να φτιάξουμε το δικό μας σπίτι. Ο πατέρας σου τότε ήταν μικρός, περίπου σαν και σένα. Τότε είχαμε φτιάξει την πρώτη ορχήστρα, με το Μιχάλη Γιαβάση στην κιθάρα, το Λάμπρο Μάζη και μένα στο μπουζούκι και το Νίκο Μαρμαρινό στο ακορντεόν και παίζαμε στις ταβέρνες της περιοχής, σε οικογενειακά γλέντια έτσι για την πλάκα μας.." |
 |
| (μεγεθύνθηκε) Μπουζούκι με οβάλ! διάτρητο κόσμημα -ροζέτα, στην τρύπα του ηχείου (διακόσμηση ακουστικής τρύπας). |
|
Μπουζουξής "Σχολή Περαία" 1930 - Η αρχή..
 |
| Δεκαετία του 1930, «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς» το "Πειραιώτικο ύφος" στο μπουζουκι είναι γεγονός!. Ρεμπέτες σε καλλιτεχνική φωτογράφιση, με παλιά μπουζούκια. Το 1931 με '32 αρχίζει να δημιουργείται η πρώτη ρεμπέτικη κομπανία. Ο μεγαλύτερος και πιο έμπυρος της παρέας Γιώργος Μπάτης σκέφτηκε και δημιούργησε μαζί με τα φιλαράκια του το πρώτο λαϊκό συγκρότημα!. Πήρε τον Μάρκο Βαμβακάρη που ήταν εκδοροσφαγέας στη Δραπετσώνα, τον Στράτο Παγιουμτζή που τότε ασκούσε το επάγγελμα του βαρκάρη και τον νεαρό μπουζουξή της παρέας Ανέστο Δελιά. Έκαναν πρόβες, συγχρονίστηκαν και σε λίγες μέρες παρουσίασαν δικό τους πρόγραμμα στο Χαϊδάρι. (Στα 1934 η πρώτη ρεμπέτικη κομπανία, εμφανίζεται επαγγελματικά πλέον στη μάντρα του Σαραντόπουλου στην Ανάσταση στον Πειραιά) |
Δάσκαλος ήταν ο Μπάτης!
ο τσαχπίνης, ο μπερμπάντης!..
Η πρώτη ηχογράφηση της "πειραιώτικης τετράδος" -του «Πειραιώτικο ύφος», έγινε το 1932, για την Columbia. Μπουκάρει ο Γιώργος Μπάτης με μπαγλαμά και δύο τραγούδια του στο εργοστάσιο παραγωγής δίσκων της εταιρείας και μαζί με την μπουζουκοπαρέα του, ηχογραφεί (σε δωμάτιο ξενοδοχείου) τα κομμάτια "ΜΠΑΤΗΣ Ο ΔΕΡΒΙΣΗΣ" και το "ΣΟΥ ’ΧΕΙ ΛΑΧΕΙ" -με μπουζουκομπαγλαμάδες μάλλον τον Ανεστο Δελία (ή και τον "γυρολόγο" Φραγκίσκο Ζουριδάκη). Σύμφωνα με τον Π. Κουνάδη, στον αμανέ "Μπάτης ο δερβίσης" μπουζούκι πιθανόν παίζει ο Μάρκος Βαμβακάρης.
Ο Μάρκος, ένα μήνα μετά, ηχογραφεί με μπουζουκι και αυτός τα δικά του κομμάτια, αλλά η Columbia διστάζει να κυκλοφορήσει το υλικό -τον δίσκο- (λόγο του "Εφουμέρναμ ένα βράδυ") φοβούμενη τον αντίκτυπο που θα είχε στην «καλή κοινωνία» η υιοθέτηση του μπουζουκιού (και των τραγουδιών), όργανο το οποίο ήταν ταυτισμένο με "τεκέδες, χασίσια και παραβατικές συμπεριφορές" -σύμφωνα με τους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης.
*Να πούμε εδώ ότι, οι άμεσα υπεύθυνοι για αυτήν την ρετσινιά (συκοφαντία) ήταν οι εφημερίδες - ο Ελληνικός Τύπος (από το '20 μέχρι και το '50 ακόμη) μερίδα δημοσιογράφων της εποχής, δυσφήμιζαν το μπουζουκι και το ρεμπέτικο - λαϊκό τραγούδι.
 |
Μάρκος Βαμβακάρης: Το πρώτο οργανικό με μπουζούκι στην Ελλάδα - Η πρώτη εμπορική επιτυχία με μπουζούκι στην Ελλάδα!.
Μετά από όλα αυτά φτάνουμε -όπως όλοι ξέρουμε- στον μέγα «πατριάρχη» Μάρκο Βαμβακάρη, οπού το 1932 γραμμοφωνεί το πρώτο οργανικό (σόλο) με μπουζούκι στην Ελλάδα, το "Ταξίμ Σέριφ", στην Columbia (στην άλλη πλευρά του δίσκου το πρώτο του τραγούδι το "Εφουμέρναμ ένα βράδυ"). Δεν κυκλοφόρησε αμέσως ο δίσκος που είχαν ηχογραφήσει (είχε ηχογραφηθεί "πειραματικά" και όχι για το εμπόριο), παρά μόνο μετά την επιτυχία του δίσκου -και πλέον επίσημη πρεμιέρα του μπουζουκιού στον Ελλαδικό χώρο-, που είχε το -ιστορικό κομμάτι- ζεϊμπέκικο "Καραντουζένι" (Έπρεπε να `ρχόσουνα, μάγκα, μες τον τεκέ μας) το 1933 - Δίσκος Parlophone. Αποτελεί την πρώτη εμπορική επιτυχία με μπουζούκι στην Ελλάδα (στην άλλη πλευρά του δίσκου το οργανικό "Αράπ ζεϊμπέκικο"). Ορχήστρα με μπουζούκι (Μάρκος) και κιθάρα (Σπύρος Περιστέρης). *Το "αραμπιέν" και το "καραντουζένι" (που τραγουδάει ο Μάρκος) είναι τρόπος κουρδίσματος του τρίχορδου μπουζουκιού. |
 |
| Μάρκος Βαμβακάρης με παλιό μπουζουκι, με ροζέτα -διάτρητο κόσμημα στην τρυπά του ήχου και ευρεσιτεχνία ώστε να κρεμιέται στο τοίχο το όργανο!, σχοινάκι στη κεφαλή (καράουλο ή κλειδιέρα) του μπουζουκιού, με χάντρες και φούντα -για έξτρα ομορφιά!. |
Ο Μάρκος Βαμβακάρης, μαζί με τους φίλους του Μπάτη, Παγιουμτζή, Δελιά, (την περίφημη «Τετράς, η ξακουστή του Πειραιώς»), το 1932 & 1933 ηχογραφούν πάνω από είκοσι τραγούδια με κύριο όργανο το μπουζούκι και τον μπαγλαμά!. Η αρχή ήδη έγινε!.
 |
| Παλιό τρίχορδο μπουζουκι |
Πριν από το 1932 υπήρξαν σποραδικές μόνο συμμετοχές του μπουζουκιού, αλλά μετά το 1934 το μπουζούκι "εξετόπισε" τα σαντουροβιόλια από το ρεμπέτικο και έγινε το βασικότερο όργανο εκτέλεσης του, σπάζοντας την προκατάληψη και το φόβο που επικρατούσε σχετικά με το μπουζούκι.
«Ρεμπέτικο τραγούδι, μία από τις βασικές διαχρονικές συνιστώσες του αστικού λαϊκού μας πολιτισμού»
 |
| Οικογένεια Στέφανου Ν. Μιλάνου (Βόλος, 16-5-1948). Η εξέλιξη του μπουζουκιού σε μια φωτογραφία!. Τα δυο κάτω μπουζούκια είναι πολύ παλιότερα από το πάνω αριστερά. Ανήκαν στον πατέρα του Στέφανου, Νίκο. |
 |
| (μεγεθύνθηκε) Παλιά μπουζούκια του πατέρα του Στέφανου Μιλάνου, Νίκου (ιδικά το δεξιά). Με παλιά ροζέτα -διάτρητο κόσμημα στην τρύπα του ηχείου- & στριφτάρια κλειδιά. |
 |
| Ο Στέφανος Μιλάνος με την γυναίκα του Σουλτάνα, τον Ιούνιο του 1959, με το παλίο μπουζούκι του (με στριφτάρια) -που ίσως και αυτό είχε κληρονομίσει από τον πατέρα του, Νίκο. (Φωτο από Ηλιας Περτοπουλος) |
 |
Να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και για τον μουσικό Σπύρο Περιστέρη (1900-1966) που το Δεκέμβριο του 1929 στο ζεϊμπέκικο «Ο Μεμέτης» σε δίσκο Β-21562 Ρarlofon Γερμανιας, όπου τραγουδά ο Ζαχαρίας Κασιμάτης, παίζει μπουζούκι(;) ο Σπύρος Περιστέρης! -με βάση την προσφωνήση στο δίσκο "Γεια σου Σπυράκι με το μπουζούκι σου!".. Εκτός και αν παίζει κιθαρόνι ρεμπετοκίθαρο που ακούγεται σαν μπουζούκι. (Θυμίζω και την περίπτωση του τραγουδιού "Ο χαρτοπαίχτης" σε ερμηνεία Γ. Καμβύση, όπου υπάρχει η προσφώνηση "γεια σου Σπυράκη με τον μπαγλαμά σου" ενώ ακούγεται σαφέστατα κιθάρα...) Σε κάθε περίπτωση ακούγεται για πρώτη φορά το "μπουζούκι" σε ηχογράφηση δίσκου εντός Ελλάδος. Πάντως εκτός από την προσφώνηση το ίδιο το τραγούδι στιχουργικά αναφέρετε στο μπουζουκι:
" Είμαι Μεμέτης σεβνταλής, αμάν, αμάν / και στα μπουζούκια μερακλής.
Με τα μπουζούκια θα γλεντώ / και το σεβντά μου θα ξεχνώ.." |
Τα μπουζούκια λοιπών είχαν το κοινό τους αρκετά πριν ενδιαφερθούν οι μουσικές εταιρείες για το όργανο και τους ερμηνευτές του και τους δώσουν δειλά στην αρχή χώρο να ηχογραφήσουν.
 |
| O ξακουστός Γιοβάν Τσαούς (1993-1942) με το "παράξενο μπουζούκι του" -ταμπουράς ή ταμπουρομπούζουκο. *Οι ηχογραφήσεις του Γιοβάν Τσαούς έγιναν την περίοδο 1935-1937. |
"Οι γνωστοί παλιότεροι μπουζουξήδες"
*από αναζήτηση, μέσω του συγγραφέα Διονύση Μανιάτη το 2001, + στο int κ.α
Κώστας Καλαμαράς, Σύρος, 1892
Κώστας Σωτηριάδης, Μ. Ασία, 1893
Γιώργος Σμυρόγλου, Μ. Ασία, 1885
Νίκος Καπλανίδης, Μ. Ασία, 1887 Άγγελος Παπαρινόπουλος, Μ. Ασία, 1889, και σαντούρι
Λυκούργος Τζανέας*, Πλάτσα Δυτικής Μάνης, 1879
Νίκος Καντιώτης, Γαλαξίδι, 1893 και πάντζο
Βαγγέλης Καλτάκης, Σώκια Μ.Ασίας 1894
Γαβρήλος (Θείος του Μπάτη)
Τάσος Αναστασίου, Ψαχνά Χαλκίδος, 1896
Τάσος Χαριτοφωνίδης ή Χαροφωνίδης, Μ. Ασία, 1898
Πέτρος Παπανικολάου, Καισαρεία Μ. Ασίας, 1899
Βασίλης Θεοδωρόπουλος, Ξυλόκαστρο, 1899
Δημήτρης Παλτόπουλος, Μ. Ασία, 1902
Θύμιος Ευθυμίου, Αρκίτσα Φθιώτιδας
Γιάννης Παπαγιάννης, Δωδεκάνησα, 1902
Κοσμάς Κοσμαδόπουλος (1903-1973) Σμυρναίος μουσικός
Ανδρέας Γκινόπουλος (ταβερνιάρης), Πειραιάς
Νικος Σκριβάνος ο Νταής, Πειραιάς
Γιώργος Σκούρτης, ο τυπογράφος, Πειραιάς
Χαρίλαος Κερομύτης
Θανάσης Μανετας
Αποστόλης Ζημαρίτης, Πειραιάς
Νίκος Αϊβαλιώτης, Πειραιάς
Μανωλάκης Τρεισίμισης, Σύρος Στραβογιώργος, Σύρος
Αντρικάκης, Σύρος
Αντώνης Βαφέας ή Φραγκοσυριανός Καραγιάννης
Γιάννης Μιχαλαρεας ή Γυαλιάς *Ακούγεται το όνομα του στο τραγουδι του Ζαμπετα με Παγιουμτζη "Στης Πειραϊκής τα βράχια".
Μιμίνος Μπογιατζής, Πειραιάς
Αντώνης Ξενάκης
Αλεκάκι
Μαούτσος
Επιτροπάκης
Μιχαλης Ρεγγίνας*
Παγκαλάκης, Σύρος
Νίκος - Στέφανος Μιλάνος, Βόλος
"Μάλλον δεν είμαστε ακόμα σε θέση να χαρτογραφήσουμε το ταξίδι του μπουζουκιού στην ιστορία. Να δούμε το πότε και το πώς από τον πολύμορφο ταμπουρά φτάνουμε στο "κλασσικό" τρίχορδο -διπλόχορδο μπουζούκι. Το πότε και υπό ποιες συνθήκες απέκτησε τάστα, ποια ήταν τα κουρδίσματα των παλιών κλπ.."
ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΛΙΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ.
~Κάποιες μαρτυρίες γραπτές διασταυρωμένες έχουμε από το 1821. Ο λαϊκός «ποιητής της επαναστάσεως» που έδρασε κατά τον αγώνα του 1821, Παναγιώτης Κάλας ή Τσοπανάκος (1789-1825) δίδαξε – λένε οι πηγές – μπουζούκι στους Έλληνες Αρματωλούς.
~Γκραβούρες αυτής της εποχής παριστάνουν ανθρώπους να παίζουν όργανο, που με προσεκτική ματιά δεν έχει σχέση με τον ταμπουρά, θυμίζει μπουζούκι.
~Αθηναϊκό λαϊκό τραγούδι του 1843 αναφέρει: «… κλάψε και συ μπουζούκι μου μες το στενό κουτούκι μου…».
~Το 1888 η ημερήσια εφημερίδα "Ακρόπολις" μιλά για έναν Ανατολίτη ο οποίος: «.. σε μια από τις μάντρες της οδού 3ης Σεπτεμβρίου, παρά τον σιδηρόδρομον της Αττικής, κρατών το μπουζούκι του ψάλλει με φωνήν μελαγχολικήν...»
~Σε.. προεκλογική συγκέντρωση, το 1890, ο κομματάρχης της εποχής παραθέτει γεύμα στους ψηφοφόρους του και τους διασκεδάζει σε λαϊκό κέντρο με: «.. το μπουζούκι που κατεμάγευσεν όλους!».
~Στο λογοτεχνικο έργο "«Η Αθήνα μας» / Σκηναί εκ του Αθηναϊκού βίου" του δημοσιογράφου - συντάκτη Νίκου Σπανδωνή, το 1893, αναφέρεται: «..ο Μίχος έφερε το μπουζούκι... ο Μήτρος έβαλε το ένα πόδι πάνω στο άλλο και εβάρεσε ένα συρτό...».
~Από εφημερίδες εποχής υπάρχουν αναφορές σε μπουζούκι όπως από περιγραφές από γλέντια το 1888, στο Χαλάνδρι.
~Ο σημαντικός Ελληνας λογοτέχνης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911 / γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων») στα διηγήματά του έχει πολλές αναφορές σε έργα του για λαϊκούς τύπους που τραγουδούσαν με μπουζούκι δημοτικούς σκοπούς κ.ά
Ο Παπαδιαμάντης το 1902 στο διήγημα «Στρίγγλα Μάννα» παρουσιάζει τη ζωή μιας μάνας και του γιού της Ζάχου. Ο Ζάχος επιθυμεί να περνά την ώρα του ασχολούμενος με το μπουζούκι του και τραγουδώντας: ".. Η μόνη προίκα του ήτον αυτό το μπουζούκι, με το οποίον, μελαγχολικός Σαούλ, άχαρις Δαυίδ, διεσκέδαζε την τρέλαν του... Πλεια αυτό το έρμο το μπουζούκι η μάνα του το είχεν «αγκάθι στα μάτια της», κ' εσκέπτετο καμμίαν ημέρα να του το πετάξη, να το σφενδονήση εκεί που, αν ήθελε, ας επήγαινε να το εύρισκε! Επίστευεν ότι αυτό εμπόδιζε τον Ζάχον να είνε προκομμένος, και τον έκαμνε ανίκανον να εκτελή όλας τας αγγαρείας που ήθελεν αυτή.." *περισσότερα εδώ.
~Για τον παλιό περίφημο μπουζουξή Λυκούργο Τζανέα έχουμε αρκετές αναφορές από το 1900. Το 1908, στο «Τριφυλλιακόν Ημερολόγιον» οι Τριφύλλιοι που διαθέτουν δυνατό μουσικό αισθητήριο, θαυμάζουν και γράφουν εγκωμιαστικά λόγια για τον οργανοπαίκτη αυτόν και σημαντικές λεπτομέρειες για το παίξιμό του: "Ο Λυκούργος Τζανέας, ιδιοφυούς ικανότητας, μοναδικός μπουζουξής, τον οποίο οι Τριφύλλιοι και οι κάτοικοι των Γαργαλιάνων πάντα εγκωμιάζουν.
Τι είναι το μπουζούκι του;
Δεν είναι ο κουτσαβάκης εκείνος των μουσικών οργάνων που παίρνει το Αμάν - αμάν διαλαλών την δόξαν την βακχέβαχον σβραχοσυναχωμένος πάντοτε από παννυχίους μπατινάδες.
Το μπουζούκι τούτο εξευγενίσθη και προόδευσεν εις τας χείρας του κυρίου Τζανέα τοσούτον, ώστε ευλόγως πλέον να μην αναγνωρίζεται με όλον το άχαρι όνομα της φυλής των προγόνων του, των αγρίων Τζιγκ - Τζαγκ των οποίων διετήρησε εισέτι τον αρχέγονον οπλισμόν και τας χορδάς των βαρβάρων αδελφών του.
Το μπουζούκι στα χέρια του Τζανέα αφήνει τόνους εξόχως αρμονικούς δια να μην είπω ότι στενάζει, κελαηδεί, οργίζεται και ομιλεί ως έμψυχον.
Ηχούν μεθύει το ους και το κυλίει εις μυρίας αρμονίας ψάλλον και διαχέον τόν ους Αιολικής άρπας.
Η μουσική αυτή ανταποκρίνεται προς τας μυχίους διαθέσεις της ψυχής μου, διότι δι΄αυτής εδιδάχθην τους πρώτους και γλυκυτέρους μουσικούς φθόγγους". (1908, "Τριφυλλιακόν Ημερολόγιον") - Πηγη: μέσα από συζήτηση στο ρεμπέτικο φόρουμ.
 |
| Πίνακας με μπουζουκι, του Εμμανουήλ Ν. Κουμέλης (1857-1912), με τίτλο "Ευτυχισμένα γεράματα", 1899. (Ανήκει στην ιδιωτική συλλογή του Μανώλη Κριαζή. Πρόκειται για μνημειακό έργο, το οποίο κάλυπτε το κέντρο της αριστερής πλευράς του Ζαππείου στην Καλλιτεχνική Eκθεση Αθηνών το 1899). Απεικονίζει "μαντολινοειδές" μπουζούκι -θα λέγαμε, διακρίνεται σε αυτό καθαρά το χαρακτηριστικό τσάκισμα του καπακιού στο ύψος του καβαλάρη. |
Του μπουζουκιού τα μυστικά -από τον Στέλιο Κηρομύτη (Κερομύτης)
Σε ραδιοφωνική εκπομπή της δημοσιογράφου Σοφίας Μιχαλίτση (γύρω στα 1975 - υπάρχει ηχητικό ντοκουμέντο στο yt) ο
Στέλιος Κηρομύτης σε συνέντευξη παίζει και μιλάει για το μπουζούκι, τα ταξίμια, καραντουζένια κ.λ.π και αναφέρετε σε παλιούς μπουζουξήδες:
«..
Μπουζούκια έχει πολλών ειδών. Έχει μπουζούκι σκαφτό από μουριά, έχει μπουζούκι με
ντούγιες, οι οποίες είναι από καρυδιά και είναι βαμμένες μαύρες. Αυτή η χορδή λέγεται ΡΕ και μαζί με την άλλη, που είναι δίπλα της, κάνουν την ίδια φωνή, η από πάνω λέγεται ΛΑ και πάλι με το αδελφάκι της κάνουν την ίδια φωνή, και οι δυο επάνω χορδές είναι πάλι ΡΕ (κρατάει στα χέρια τρίχορδο, διπλόχορδο όργανο). Η
ταστιέρα αυτή εδώ είναι με μπερντέδες, με μπρούτζινους μπερντέδες, ενώ τα πολύ παλιά μπουζούκια τα είχανε με άντερο αυτά ..».
- Εσείς τα προλάβατε, τα γνωρίσατε αυτά τα μπουζούκια;
«Πως! Και τα κλειδιά ήτανε, όπως στο βιολί, ξύλινα. Τα αξιοποιήσαμε τα μπουζούκια, τους δώσαμε κάποια άλλη μορφή και βάλαμε τάστα. Αυτό εδώ είναι ντυμένο με πάστα, για να έχει την ιδιότητα να γλιστράει το χέρι. Αυτό είναι το τρίχορδο μπουζούκι, οι χορδές του είναι έξη, αλλά οι φωνές του δυο, είπαμε ΡΕ και ΛΑ. Από τον καιρό, που άρχισα, παίζω τρίχορδο μπουζούκι, από παιδί. Την κλίμακα την έμαθα από εμπειρία, με την αντίληψή μου. Κουρδίζανε τα μπουζούκια
οι παλαιοί μπουζουξήδες, από αυτούς, που το συναντήσαμε εμείς. Το κουρδίζανε το μπουζούκι σαν ένα κούρδισμα βιολιού, να πούμε, σε κούρδισμα α λα τούρκα, είχαν ονομασίες καραντουζένι, αραπιέν, ραστ, συριανό και άλλες». (Παίζει ένα ταξίμι σε δρόμο ραστ και κάποιο δικό του καραντουζένι)..
«.. Δεν έχουν σχέση τα παλιά κουρδίσματα με τα σημερινά, τα ευρωπαϊκά, που λέμε, μόνο οι δρόμοι ταιριάζουν.
.. Οι νέοι δεν τα ξέρουν σήμερα, γατί έχουν άλλο χειρισμό αυτά τα κουρδίσματα. Τα
ντουζένια αυτά
κουρδίζονται με έναν άλλο τρόπο, τον οποίο ο παίχτης πρέπει να ορίζει τον χειρισμό, διότι κουρδίζεται διαφορετικά το όργανο για να παίζει αυτά τα ντουζένια και αλλάζουν οι θέσεις, έρχεται ο
ήχος πιο εκκλησιαστικός, πιο
βυζαντινός, με τον τρόπο αυτόνε. Επίσης τα κουρδίσματα, που παίζουνε σήμερα, τα ξεσηκώσανε τότε τα παιδιά από κιθάρα και το κάνανε ιταλικό κούρδισμα. Δεν παιζότανε το μπουζούκι έτσι. Εμείς οι νεώτεροι, που βγήκαμε, επειδή σαν νέοι ανακατευόμασταν και με κιθαρίτσες, εσκεφθήκαμε και το διαμορφώσαμε, το κουρδίζαμε, να πούμε, ιταλικά, όπως οι κιθάρες. Γύρω στα
1930 κάναμε αυτά τα κουρδίσματα και αρχίσαμε να παίζουμε
όπως η κιθάρα, με την διαφορά ότι η κιθάρα έχει ΣΟΛ το επάνω, εμείς το έχουμε ΡΕ.
Οι νέοι σήμερα τα μάθανε από μας με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή το ιταλικό κούρδισμα. Τα ντουζένια αυτά δεν τα ζήσανε τα σημερινά παιδιά, δεν τα γνώρισαν, και καμιά φορά το κουρδίζουμε το μπουζούκι με συναδέλφους, πάμε στην δουλειά από νωρίς και προετοιμαζόμαστε. Κι έρχεται ο νέος, πιάνει το μπουζούκι, το παίζει λίγο και λέει: Μα αυτό είναι ξεκούρδιστο! Και δεν του λέω τίποτις εγώ, παρά το παίρνω το όργανο από εκεί, που το ακουμπάει, και αρχίζω να παίζω. Και μου λέει: Μα κύριε Κηρομύτη -ένα παιδί μια μέρα- αυτό είναι ξεκούρδιστο, πως το παίζεται εσείς; Σου φαίνεται παιδί μου -του απαντάω- ότι είναι ξεκούρδιστο, δεν το ακούς πως παίζει; Το παίρνει ξανά στα χέρια, ψάχνει από δω να βρει αρμονία, ψάχνει από κει να βρει αρμονία... Δεν ξέρει, είναι σκοτεινός, τελείως τυφλός ...
Για να το μάθει καλά, πρέπει να του τα δείξουμε εμείς
οι παλιοί. Εμάς δεν μας τα έδειξε κανείς.
Εμείς με τα αφτιά και με τα μάτια τα κλέβαμε από τους παλιότερους, από προγενέστερους μπουζουξήδες. Γιατί εκείνα τα χρόνια αυτοί, που ξέρανε μπουζούκι ήτανε λιγάκι σκουριασμένα τα μυαλά τους, παλιοί άνθρωποι με αρχές παλιές και ζήλευε το να μάθεις κι εσύ. Δεν σου δείχνανε. Έπρεπε να... κλέψεις την τέχνη τους.
Ήτανε κάποιος, ο Ζυμαρίτης, ένας μπουζουξής, ο καλύτερος απ’ όλους της εποχής αυτηνής. Εμείς ήμασταν παιδάκια τότε, και ήταν ένας τύπος εγκληματικός και
κάποτε με τον συχωρεμένο τον
Βαμβακάρη, ήξερε ότι παίζουμε κι εμείς μπουζούκι, θ
έλαμε να μάθουμε τα μυστικά του, τον παρακολουθούσαμε μια μέρα την ώρα, που έπαιζε. Γυρίζει και μας λέει; "
Αν με ξαναπαρακολουθήσετε την ώρα, που παίζω μπουζούκι, θα βγάλω το μπιστόλι και θα σας σκοτώσω!". Επειδή ξέραμε ότι ήταν τύπος μυστήριος και εγκληματικός εξαφανιστήκαμε αμέσως και δεν τον ξανακοιτάξαμε.
Ο πρώτος πραγματικός επαγγελματίας μπουζουξής ήταν ο
Ρεγγίνας..».
πηγή
 |
| Μπουζούκι - Ιστορία |
Το παλιό τετράχορδο μπουζουκι (4 διπλές χορδές), πριν τον Σ. Σπιτάμπελο και Μ. Χιώτη.
Ελληνική οργανοποιία στην Αμερική το 1910. - Από τους κυριότερους Έλληνες μάστορες της Αμερικής του 1910-'20 υπήρξαν οι: Αναστάσιος Σταθόπουλος - Θεόδωρος Καραμπάς - Γεώργιος Γκρέτσης - Φώτης Βρακάς - Παναγιώτης (Τάκης) Τσίμης - Δ. Σάσσος.
Παλιά τετράχορδα μπουζούκια, Ελλάδα και Αμερική..
 |
Το τετράχορδο αρμάτωμα (4 διπλές χορδές) σε μπουζουκοειδή όργανα υπήρχε από πολύ παλιά!.
Κατασκευαστης (Αθήνα) Εμμανουήλ (Μανώλης) Κοπελιάδης (1852-1934). Άγνωστη ημερομηνία κατασκευής / Αρχική ρύθμιση χορδών 8χορδο (8 String) |
 |
| Παλιό 8χορδο μπουζουκι Μανώλη Κοπελιάδη. Tο μπουζουκι σήμερα ανήκει στον μουσικό Hank Bradley, Ουάσιγκτον (Seattle) Δες περ. πηγή "OLD BOUZOUKIA - THE EARLY 20TH CENTURY GREEK BOUZOUKI" |
Παλιά τετράχορδα (οχτάχορδα)
 |
| Μπουζούκι 8χορδο, κατασκευής 1911; Αναστάσιος Σταθόπουλος (1863-1915), Νέα Υόρκη. (Residing at the University of South Dakota) |
 |
| "National Music Museum - The University of South Dakota" Bouzouki by Anastasios Stathopoulos, New York, 1911. Μπουζούκι 8χορδο του 1911 -με τσάκισμα στο καπάκι, κατασκευής Αναστάσιος Σταθόπουλος (1863-1915) Νέα Υόρκη. |
 |
| Παλιό τετράχορδο (οκτάχορδο) μπουζουκι 1915 -με τσάκισμα στο καπάκι, κατασκευής Δ. Σάσσος - Αμερικής. (New York, old bouzouki by D.Sasso). Ο Δ. Σάσσος (D.Sassos) ήταν ένα από τα τέσσερα πολύ γνωστά ελληνικά οργανοποιία στη Νέα Υόρκη στις αρχές της δεκαετίας του 1900. |
 |
| Παλιό 8χορδο μπουζουκι 1915, κατασκευής Δ. Σάσσος |
 |
Η ετικέτα στο εσωτερικό επισκιάζεται από τη ροζέτα, έχει ως εξής:
D. Sasso 347 West 49th Street.
Violins, Violas, Mandolins, Harps Clarinets, Flutes, Guitars, Cellos, Lauotta, Santuria, Banjos, Bouzzukia, Carramouzes, Tamburas. |
 |
| παλιό τετράχορδο 1915 - D. Sasso bouzouki 1915 in N.Y. Κατασκευαστής D. Sasso (Δ. Σάσσος) Ελληνοϊταλός; οργανοποιός της Νέας Υόρκης, στις αρχές της δεκαετίας του 1900. |
Το παλιό αρμάτωμα του (τρίχορδου) μπουζουκιού στις αρχές του 20ου αιώνα - ομαδοποίηση χορδών!.
~Μέρος από άρθρο: "ΤΟ ΑΡΜΑΤΩΜΑ ΤΟΥ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙΟΥ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ:
Οι διατάξεις χορδών 2-2-3 και 2-2-4" (του μουσικολόγου, οργανοποιου και ερευνητή
Πέτρου Κ. Μουστάκα) Περιοδικό Tar, Νοέμβριος 2013.
Το αρμάτωμα του μπουζουκιού πριν το κλασικό τρίχορδο, δηλαδή αυτόν µε τις τρεις διπλές χορδές (2-2-2). Η παρατήρηση ότι πολλά µπουζούκια µε τρία ζεύγη χορδών, κατασκευασµένα ακόμη και µετά το 1960, διαθέτουν οκτώ µηχανισμούς κουρδίσματος. Οι λόγοι που οι οργανοποιοί ακολουθούσαν αυτή την αρκετά "ανορθόδοξη" τακτική (6 χορδές αλλά 8 κλειδιά) πηγάζουν κατά τη γνώµη µας από την κατασκευαστική παράδοση του οργάνου, το οποίο τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1880 έως και τη δεκαετία του 1920 έφερε συχνά 7 ή 8 χορδές.
Το μπουζουκι στις αρχές του 20ου (ως και την δεκ. 1930) βλέπουμε ότι υπήρχε και η διάταξη των χορδών σε συνδυασμόµο 2-2-3 και 2-2-4 {και σε ορισμένες περιπτώσεις μονές χορδές, όπως 2-1-3
κ.α}.
Από τις προφορικές µαρτυρίες που εντοπίσαµε επικαλούµαστε εδώ αυτή του οργανοποιού Νίκου Φρονιµόπουλου, σύµφωνα µε την οποία ο δάσκαλός του, Θανάσης Μπάστας ή «Συριανός», του είχε µιλήσει για κάποια «τρίχορδα» µπουζούκια που είχε δει προπολεµικά στη Σύρο, στα οποία η πρώτη και η δεύτερη χορδή ήταν διπλές ενώ η τρίτη ήταν τριπλή (µια µπάσα µε περιέλιξη και δύο απλές συρµάτινες χορδές).
Ο ερευνητής Σταύρος Κουρούσης (Από τον ταµπουρά στο µπουζούκι) κάνει επίσης αναφορά στη χρήση των τριπλών χορδών, επισημαίνοντας μάλιστα ότι ήταν κάτι το συνηθισµένο, τουλάχιστον σε µια κατηγορία µουσικών. Αναφερόµενος στον µπουζουξή Θανάση Μανέτα, διατυπώνει τα εξής: Κατά τον Μάρκο Βαµβακάρη (ο Μανέτας) έπαιζε τετράχορδο µπουζούκι, πιθανώς να επρόκειτο για συνδυασμό τριπλών χορδών {ή μήπως όχι;} , κυρίως στην περιοχή της µπουργάνας και της µεσαίας (χαρακτηριστικό φαινόµενο στους κανταδόρους µπουζουξήδες της εποχής), και {ίσως} όχι για τέσσερα ζεύγη χορδών, όπως στο µαντολίνο.
Διάταξη 2-2-3
 |
| Ανώνυμο μπουζούκι κατασκευασμένο γύρω στα 1930. -με τσάκισμα στο καπάκι (Φώτο/ Έρευνα: Πέτρος Μουστάκας). Με διάταξη χορδών 2-2-3. |
 |
| Ανώνυμο μπουζούκι του ΄30 -με διάταξη χορδών 2-2-3. |
 |
Από μπουζούκι του ΄30 -με διάταξη χορδών 2-2-3. (Φώτο/ Έρευνα: Πέτρος Μουστάκας)
|
Διάταξη 2-2-4
Τα τελευταία χρόνια έχουν δει το φως της δηµοσιότητας αρκετά µπουζούκια από τις δεκαετίες του 1910 και 1920, κατασκευασµένα στη Νέα Υόρκη από τον οργανοποιό Αναστάσιο Σταθόπουλο και τους απογόνους του (οι τελευταίοι χρησιµοποιούσαν την επωνυµία House of Stathopoulo), τα οποία µε βάση τις εγκοπές που φέρουν στους καβαλάρηδες φαίνεται ότι διέθεταν τρεις οµάδες χορδών µε διάταξη 2-2-4.
~Ίχνη της συγκεκριµένης διάταξης εντοπίσαµε επίσης σε ένα ανώνυµο µπουζούκι των αρχών του 20ου αιώνα, κατασκευασµένο στην Πελοπόννησο.
 |
| Τρεις κεφαλές µπουζουκιών κατασκευής της οικογένειας Σταθόπουλου (Νέα Υόρκη). Στα κόκκαλα διακρίνονται οι εγκοπές µε διάταξη 2-2-4. |
 |
| Μπουζούκι "House of Stathopoulo", του 1921 (σπαστό καπάκι), µε διάταξη 2-2-4. Η χρήση τριπλής ή και τετραπλής χορδής στην περιοχή της μπουργάνας (μπάσας χορδής), αποτελεί σχεδόν μόνιμο χαρακτηριστικό αυτής της εποχής. |
Διάταξη 2-1-3 |
| Φωτογραφία τραβηγµένη γύρω στα 1933 στον Πειραιά, μπροστά στο καφενεδάκι του Μπάτη, στου Καραϊσκάκη. Δίπλα στον Γιώργο Μπάτη (1885-1967), απεικονίζεται ένας µουσικός µε μπουζούκι. Η εξέταση της πρωτότυπης φωτογραφίας, που βρίσκεται στη Γεννάδειο βιβλιοθήκη, έδειξε ότι οι χορδές του µπουζουκιού έχουν διάταξη 2-1-3. *Αρχείο Ηλίας Πετρόπουλος «Ρεµπέτικα τραγούδια». Έρευνα: Πέτρος Μουστάκας. |
~Τη χρήση τριπλής χορδής στην περιοχή της μπουργάνας, με μονή τη μεσαία, βρίσκουμε και σε λιγοστά ηχογραφημένα παραδείγματα εκείνης της περιόδου, στα κομμάτια "Μπάτης ο Δερβίσης / Σού 'χει λάχει" του Γιώργου Μπάτη (Νοέμβριος 1932), καθώς και στα "Καραντουζένι / Αράπ" και "Εφουμέρναμ' ένα βράδυ / Ταξίμ Σερφ" του Μάρκου Βαμβακάρη.
 |
| Τριπλή μπουργάνα, με κανονικό ζεύγος στη μεσαία περιοχή, καταγράφεται από το Φραγκίσκο Ζουριδάκη, στα κομμάτια "Το Νταχτήρι / Συριανό Χασάπικο" το 1936. Από τις φωτογραφίες του Γιώργου Μπάτη (αρχείο του Ηλία Πετρόπουλου) βλέπουμε πως συνήθιζε να αρματώνει τα μπουζούκια του με αυτό τον τρόπο. Η μονή μεσαία βοηθούσε στο να χαλαρώσει το όργανο από την πίεση που ασκούσε η τριπλή χορδή, ενώ οι βοηθητικές χορδές (ζίλιες) ήταν επίσης φτιαγμένες γι' αυτό το σκοπό, βοηθούσαν δηλαδή στο να μη δημιουργηθούν προβλήματα στο όργανο. (πηγη klika.gr). |
Να προσθέσουμε ότι: ο Ζαμπέτας λέει ότι το παλιό τετράχορδο παλιά το κούρδιζαν ρε-λα-ρε-λα, αυτός που είδε με τα μάτια τον Μανετα και άλλους να παίζουν.. τα ίδια που έλεγε και ο Μάρκος κατηγορηματικά... ο Σκούρτης και ο Μανέτας έπαιζαν τετράχορδο. Εκτός αυτού, ο Σπόρος λέει ότι πρόλαβε μπουζούκια (τρίχορδα) με τριπλή μπουργκάνα και τριπλή μεσαία! -δλδ και τριπλή λα- (διάταξη 3-3-2) και ότι ήταν για πιο δυνατό ήχο όταν έπαιζες με ανοιχτές χορδές -δλδ παλαιό στυλ- Ο Στάθης Μιλάνος θυμάται ότι ο παππούς του (Νίκος) έπαιζε το ρε-λα-ρε κούρντισμα με μονή τη μεσαία λα χορδή... επίσεις από διασταυρομένες πληροφορίες η τριπλή μπουργκανα επιβίωσε σπανίζοντας μέχρι αρχές του 60' μετά τέλος...
Η ΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ ΣΤΟ Facebook.