 |
| Old Bouzouki & bouzoukist (bouzouki soloist) ~ Bouzouki from the 19th century until the early 20th century (bouzouki players). |
Το ταξίδι του μπουζουκιού στην ιστορία μέσα από φωτογραφίες / πληροφορίες. Τα παλιά μπουζούκια και οι μπουζουξήδες, μέχρι και την εποχή της «Τετράς» της ξακουστής! του Πειραιά [που γέννησε το Πειραιώτικο Ρεμπέτικο -"Σχολή Περαία!", που λέει και ο Γιάννης Μωραΐτης!]. Το παλιό αρμάτωμα του μπουζουκιού στις αρχές του 20ου αιώνα (διάταξη χορδών) με έναν παλιό διαδεδομένο τρόπο της εποχής (την ομαδοποίηση χορδών) και το παλιό τετράχορδο μπουζουκι, πριν τον Σ. Σπιτάμπελο και την ιδιοφυία - καινοτόμο Μ. Χιώτη με το σύγχρονο κούρδισμα.
Τα παλιά μπουζούκια από το 1800 -μερικά λεγόμενα σήμερα και ως "Ταμπουρομπούζουκα" (το μπουζουκι σε φόρμα ταμπουρά). Αργότερα τα μπουζούκια με εμφανείς επιρροές από το μαντολίνο. Φωτογραφίες (από Ελλάδα και Αμερική) με παλιά -αρχαία- μπουζούκια, παλιούς οργανοπαίχτες μπουζουξήδες και κατασκευαστές - Η εξέλιξη του μπουζουκιού και οι πρωτοπόροι των ηχογραφήσεων! (σύμφωνα με τα ως σήμερα ευρήματα -από ερευνητές κ.α).
Μπουζούκι, ένα από τα όργανα της Επανάστασης του '21.
Το μπουζούκι επινοήθηκε επί εποχής Τουρκοκρατίας. Φυσικά το μπουζούκι δεν «ήταν το όργανο των φυλακόβιων, των χασικλήδων, των απόκληρων», είναι ένα μουσικό όργανο που αφενός προήλθε από την αρχαιοελληνική Πανδούρα - Ταμπουρά και αφετέρου υπάρχει στην Ελλάδα ήδη από την εποχή του Μεγάλου Αγώνα του 1821 – ήταν ένα από τα όργανα του αγώνα της Επανάστασης!. Δεν το μεταχειριζόταν μόνο ο "υπόκοσμος" αλλά και οι νοικοκυραίοι - μάγκες. Είναι ένα από τα μουσικά όργανα που έγινε γνωστό επί εποχής οθωμανικής αυτοκρατορίας από τους Έλληνες της Μ. Ασία και το οποίο μετά τη μικρασιατική καταστροφή του ελληνισμού της Μ. Ασίας, άνθισε περισσότερο από τα άλλα μουσικά όργανα στην Ελλάδα με αποτέλεσμα να προκαλέσει τη μήνη (οργή) των άλλων.
Αναφορές / ντοκουμέντα για τα μπουζούκια από 19ο αιώνα
~Πολλοί στίχοι δημοτικών τραγουδιών μας, επί εποχής Τουρκοκρατίας αναφέρονται στο Μπουζούκι:
«…Ντερβίσης εροβόλαγε στη μέση στο παζάρι
με το μπουζούκι παίζοντας, τον ταμπουρά βαρώντας…»
«…Λάλα καϋμένε ταμπουρά, πες το και συ, μπουζούκι…»
ή αλλο «.. η μια βαρεί τον ταμπουρά κι η άλλη το μπουζούκι..»
ή ακόμα «Βουζούκι μου γλυκόφωνο, για δεν βαρείς γιομάτα..»
Επίσης, απο Κερκυραϊκό στίχο: «Έχουν μπουζούκια και βιολιά, ολημερίς σονάρουν» κ.α
(Σημείωση) Βουζούκι ή ακόμα, απλά Μπουζούκι -το λεγόμενον!-. Βουζούκι (ΒήΜπ)ουζούκι -το πρόφεραν ήδη- επί τουρκοκρατίας (βαγλαμάς ή μπαγλαμάς)
~Από αυτά συνάγεται ότι ήδη το μπουζούκι ήταν δημοφιλές, ήταν ένα διαφορετικό όργανο απ’ τους -λεγόμενους ταμπουραδες (είδος ταμπουρά που ονομάστηκε μπουζουκι δηλ.) και ότι η ονομασία μπουζούκι υπάρχει τουλάχιστον πολύ πριν από την επανάσταση του ’21.
 |
| Ο Γέρος του Μωριά απεικονίζεται να παρακολουθεί τα παλικάρια του να χορεύουν τσάμικο και έναν από τους άνδρες του να παίζει μπουζούκι. "Ίσως είναι ο αγωνιστής του '21 και γραμματικός του Πάνου Κολοκοτρώνη, Θεοδ. Ρηγόπουλος, από Φίλια Καλαβρύτων, που μας μαρτυρεί στα απομνημονεύματά του ότι έπαιζε μπουζούκι!." (γράφει ο Δημήτρης Σταθακόπουλος - δρ. κοινωνιολογίας της Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Μουσικολόγος). Έργο του ζωγράφου Peter von Hess, 1828. Ο Κολοκοτρώνης εν Λέρνη συναγείρει τους νικητάς του Δράμαλη. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και τα παλικάρια του σε ανάπαυση μετά τη μάχη στα Δερβενάκια. (Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών). |
«.. Εγώ λαλούσα το μπουζούκι λεγόμενον»
~Ομοίως ο Μακεδόνας στρατηγός του 1821 Νικόλαος Κασομούλης (1795-1872) αναφέρει στα Στρατιωτικά Ενθυμήματα του:
«.. Εγώ λαλούσα το μπουζούκι λεγόμενον, ο Χρήστος τον ταμπουράν με δυο τέλια, ο Σπύρος Μήλου το φλάουτο, άλλοι, άλλα όργανα ευμετακόμιστα, μπουλγάρια και ρεμπάπια. Ο Γεωργούλας Παλαιογιάννης (εκατόνταρχος τις χιλιαρχίας) λαλούσεν πολλά γλυκά τον β(μπ)αγλαμάν, ο Παλαιοκώστας το β(μπ)ουζούκι και άλλοι (τις χιλιαρχίας κατώτεροι αξιωματικοί) με λιουγκάρια και ικετέλια. Ακολουθούντες αυτούς, προξενούσαν τον μεγαλύτερην ηδονήν στους Έλληνες συναδέλφους των».
πηγή μέρος από: "ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ" ΤΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ (ΜΑΚΗ) ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ. (Επίτιμου Δ/ντη Υπ. Πολιτισμού) ΕΚΔΟΣΕΙΣ «Η ΑΘΗΝΑ» 2016.
 |
| Ο αγωνιστής, Μακεδόνας στρατηγός -και μπουζουξής- του 1821 Νικόλαος Κασομούλης (1795-1872) |
"Αποφασίσαμεν να συμφωνήσωμεν τα λαλούμενα οπού ήξευρεν να παίξη ο καθείς εξ ημών... Ο Γούλας έπαιξε το σταρκί, ο Τόλιος το ριμπάμπι... και εγώ το μπουζούκι..."
- Σε άλλη γιορτή, με συμμετοχή στρατευμένων, πάλι υπάρχει αναφορά σε μπουζούκι που θα έπαιζε ο Παλαιοκώστας και "σε βαγλαμά (μπαγλαμά) που λαλούσε πολλά γλυκά ο Γεωργούλας Παλαιογιάννης".
 |
| Σπέτσες - Πινάκας (αγνώστων στοιχείων σε εμάς) από την Ελληνική Επανάσταση του 1821 - Οργανοπαίχτης με μπουζουκι. |
 |
| "Chanteur grec" by Alexandre Bida (1813-1895) - Artwork, part of the French Museum Collection (RMN). Grand Palais (musée des châteaux de Malmaison et de Bois-Préau). -γκραβούρα "Ο Ελληνας τραγουδιστής", το 1855 - έργο τέχνης, από τον γάλλο ζωγράφο Alexandre Βida -ένας από τους καλύτερους σχεδιαστές του 19ου αιώνα. Μεγάλες ομάδες σχέδια του καλλιτέχνη είναι σήμερα στο Μουσείο του Λούβρου και το μουσείο στο Pontoise. |
 |
| (μεγεθύνθηκε) Φουστενελάς απεικονίζεται με μπουζούκι (Τζουράς) το 1855 -έργο τέχνης, σχέδιο του Alexandre Βida. (Old greek bouzouki players, joy). |
 |
| Το στρατόπεδο του Καραϊσκάκη στον Πειραιά (στην Καστέλα) το 1827. Πίνακας του Θεόδωρου Βρυζάκη. Έτος δημιουργίας 1855. Λεπτομέρεια από τον πίνακα, όπου φαίνεται ένα παλικάρι - οργανοπαίχτης με μπαγλαμά! (με βάσει τις αναλογίες "τζουρομπαγλαμάς" θα λέγαμε σήμερα... τότε ήταν λίγο ποιο χύμα οι ονομασίες... και τα όργανα). Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου. Λεπτομέρειες πίνακα: Ο Καραϊσκάκης πάνω στο λόφο (με Έλληνες και φιλέλληνες αξιωματούχους) δείχνει με το χέρι τις εχθρικές θέσεις κάτω από την Ακρόπολη. Δίπλα του είναι ο Μακρυγιάννης, ενώ ο Καρλ φον Χάιντεκ κοιτάζει με διόπτρα την Ακρόπολη (πήρε μέρος στην εκστρατεία, αλλά δεν πρόσφερε τίποτα). Οι πολεμιστές κάτω είναι σε διάφορες "ομάδες". Στα ερείπια του τείχους ακουμπάει ένας πολεμιστής αφηγούμενος με επιδεικτικές χειρονομίες τα γεγονότα σε έναν άλλο ηλικιωμένο που κάθεται. Γύρω από αυτούς βλέπουμε, άλλοι κουβεντιάζουν, άλλοι πίνουν τα τσιμπούκια τους και ακούν τον οργανοπαίκτη!. Ένα παιδί που γεμίζει μια κούπα, ένα άλλο που προσφέρει στον καθιστό γέρο πολεμιστή ένα έτοιμο τσιμπούκι!. Την ομάδα του ιερέα (παπάς τους εξομολογεί), μια παρέα κλεφτών που ψήνουν έναν οβελία, μια ομάδα κατασκευής τάφρου. |
Το μπουζούκι (φωτογραφίες/εικόνες) από τα μισά του 19ου, στις αρχές του 20ου αιώνα
Το μπουζούκι απ' την επαρχία στη πόλη κι απ' τα αλώνια στ' σαλόνια...
Στη πλατεία του Ψυρρή τα μουρμούρικα, και τα σεβνταλήτικα άρχισαν να βρίσκουν ανάπτυξη. Στις αρχές του 1900 τα ρεμπέτικα αποτελούσαν το λαϊκό τραγούδι των φτωχών συνοικιών των κυριοτέρων πόλεων. Ρεμπέτικα και Λαϊκά ήταν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Οι ίδιοι οι ρεμπέτες αποκαλούσαν τα τραγούδια τους απλά «λαϊκά τραγούδια». Τα πρώτα "ρεμπέτικα" ακούσματα άρχισαν να σημειώνονται στην Αθήνα στις φυλακές του Μεντρεσέ των Αθηνών, στην Πλάκα το 1834 τα λεγόμενα "μουρμούρικα", την εποχή του Όθωνα και του Γεωργίου του Α'.
Το 1891 ο Έλληνας λογοτέχνης Ανδρέας Καρκαβίτσας (1865-1922) κάνει επίσκεψη στο Ναύπλιο αλλά και στις φυλακές του. Το 1892 οι εντυπώσεις του δημοσιεύονται στο περιοδικό «ΕΣΤΙΑ» και πλην ότι συγκλονίζεται από την απάνθρωπη κατάσταση που βλέπει, κάνει και αναφορά για παίξιμο μπουζουκιού στις φυλακές, αλλά και αναφορά για τατουάζ στο σώμα φυλακισμένου.
*Τα πρώτα ρεμπέτικα της φυλακής αποκαλούνταν «μουρμούρικα». Αργότερα, κυρίως όταν το ρεμπέτικο έπαψε να ανήκει μόνο στο περιθώριο, γράφτηκαν πολλά τραγούδια με αναφορές στην φυλακή, στους τσακωμούς και στις, πάντα άδικες για τους ρεμπέτηδες, συλλήψεις κουτσαβάκηδων. Είναι η φάση που το ρεμπέτικο δείχνει μια "αφελή" ολοκληρωτική άρνηση απέναντι στους αστικούς νόμους έχοντας ακόμα σε μεγάλο βαθμό την νοοτροπία των παλιών κουτσαβάκηδων! της πλατείας του ψυρρή, που θεωρούσαν τιμή για αυτούς τα χρόνια καταδίκης τους!.
Ξενιτειά & μπουζούκι στην Αμερική!
Από το 1890 ως το 1917 έφτασαν στις ΗΠΑ 450.000 Έλληνες μετανάστες κι άλλοι 70.000 από το 1918 ως το 1924..
Οι περισσότεροι εργάζονταν στις πόλεις των βορειοανατολικών ΗΠΑ και λιγότεροι ως εργάτες στο σιδηρόδρομο και στα μεταλλεία των δυτικών ΗΠΑ.. Αυτοί οι Έλληνες μετανάστες έφεραν μαζί τους μια μουσική κουλτούρα που αναμόρφωσε τα παραδοσιακά ρεμπέτικα τραγούδια, αλλά και το μπουζούκι!.
Ο Θεόδωρος Καραμπάς, με καταγωγή από το Βρονταμά Λακωνίας, υπήρξε ο παλαιότερος εγκατεστημένος Έλληνας μάστορας στη Νέα Υόρκη. Κατά τη διάρκεια της καριέρας του έφτιαξε πολλά και ιδιαίτερα όργανα, με παλαιού τύπου καταβολές. Ο Καραμπάς διαφημίζει τη χρήση φτερού αντί πένας. Πιθανώς, πολλά από τα όργανά του να ήταν προορισμένα για χρήση παλαιότερων κουρδισμάτων, δηλαδή αυτών του ταμπουρά. (μέρος από klika.gr)
 |
| Φουστανελάς με μπουζουκι, το 1870 περίπου. Μία από τις πρώτες φωτογραφίες με απεικόνιση μπουζουκιού -έως σήμερα. (πολύ παλιό μπουζουκι, λεγόμενο σήμερα και ως "ταμπουρομπούζουκο"). Η φωτογραφία είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Ωστόσο, στο κέντρο αυτής της οικογενειακής φωτογραφίας, κάποιος μπορεί να διακρίνει εύκολα έναν νεαρό άνδρα, φορώντας την παραδοσιακή ελληνική φορεσιά -φουστανέλα και τσαρούχια με φούντες, κρατώντας ένα παλιό μπουζούκι. (Φωτο από τον συλλέκτη Αντρέα Π. Χατζηπολάκη - anopolis). +Στο τέλος του αφιερώματος ψηφιακή ανάλυση, σάρωση της φωτογραφίας, για μια προσέγγιση στο μπουζουκι. |
 |
| Ελληνική Λεβεντιά - Αρματωμένος φουστανελάς στην Ρούμελη (Στερεά Ελλάδα), με "ταμπουρομπούζουκο" το 1880 περίπου -η δεύτερη φωτογραφική απεικόνιση μπουζουκιού! Μεγάλο σκάφος, με ροζέτα -διάτρητο κόσμημα (σχέδιο) στην τρύπα του ηχείου (διακόσμηση ακουστικής τρύπας) και με παραδοσιακά ξύλινα στριφτάρια (κλειδιά) *Φωτογράφος: Πέτρος Μωραΐτης (Αθήνα - Μουσείο Μπενάκη). |
 |
| Ένας γαλατάς που πάιζει μπουζούκι. Πίνακας του 1895 του παλιού ζωγράφου Νικηφόρου Λύτρα (1832-1904). |
 |
| Ιστορική φωτογραφία από το Πήλιο, στο καφενείο του Νικου Μιλάνου (παρατσούκλι Κολατσής) -με μπουζουκι, στον οικισμό Πορταριά Μαγνησίας (στις δυτικές πλαγιές του Πηλίου, βόρεια του Βόλου) στα 1895. Η πρώτη φωτογραφία ή απεικόνιση μπουζουξή με παντελόνι και όχι φουστανελά!. Είναι η δεύτερη φωτογραφική απεικόνιση μπουζουκιού!. Το συγκεκριμένο το λένε σήμερα και "ταμπουρομπούζουκο", οι παλιοί το λέγανε μπουζουκι! -και έτσι ισχύει. Έχει παραδοσιακά ξύλινα στριφτάρια και όχι κουρντιστήρια (κλειδιά), ροζέτα με διάτρητο κόσμημα στην τρύπα του ηχείου και χωρίς τάστα, με μπερντέδες. Το σκάφος προσομοιάζει σε μπουζούκι παρά σε ταμπουρά. Το συγκεκριμένο μπουζουκι απέκτησε τάστα στην αρχή της δεκαετίας του 1920. (Το εικονιζόμενο μπουζούκι σώζεται σε άριστη κατάσταση) *Στο παράθυρο ο γιός του Στέφανος, ντυμένος ναυτάκι. (Από Ηλιας Περτοπουλος) |
 |
| Το παλιό μπουζούκι του Στέφανου Μιλάνου, που είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του, Νίκο (πάνω φωτο). Ζυγίζει 435γρ., έχει μήκος 99εκ, έχει 6 στριφτάρια, με διάτρητο κόσμημα στην τρύπα του ηχείου. (Από Ηλιας Περτοπουλος. πηγή rebetiko.gr) |
Στη πλατεία του Ψυρρή τα μουρμούρικα, και τα σεβνταλήτικα άρχισαν να βρίσκουν ανάπτυξη. Στις αρχές του 1900 τα ρεμπέτικα αποτελούσαν το λαϊκό τραγούδι των φτωχών συνοικιών των κυριοτέρων πόλεων. Ρεμπέτικα και Λαϊκά ήταν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Οι ίδιοι οι ρεμπέτες αποκαλούσαν τα τραγούδια τους απλά «λαϊκά τραγούδια». Τα πρώτα "ρεμπέτικα" ακούσματα άρχισαν να σημειώνονται στην Αθήνα στις φυλακές του Μεντρεσέ των Αθηνών, στην Πλάκα το 1834 τα λεγόμενα "μουρμούρικα", την εποχή του Όθωνα και του Γεωργίου του Α'.
Το 1891 ο Έλληνας λογοτέχνης Ανδρέας Καρκαβίτσας (1865-1922) κάνει επίσκεψη στο Ναύπλιο αλλά και στις φυλακές του. Το 1892 οι εντυπώσεις του δημοσιεύονται στο περιοδικό «ΕΣΤΙΑ» και πλην ότι συγκλονίζεται από την απάνθρωπη κατάσταση που βλέπει, κάνει και αναφορά για παίξιμο μπουζουκιού στις φυλακές, αλλά και αναφορά για τατουάζ στο σώμα φυλακισμένου.
 |
| Το 1900 στις φυλακές της Ακροναυπλίας. Στο κέντρο, ανάμεσα στους φουστανελάδες, με παλιό μπουζουκι ο Τσαγγούρης -πιθανόν Πελοποννήσιος (με παντελόνι). |
 |
| Ομάδα κατάδικων της φυλακής της Χαλκίδας, το 1900 περίπου, σε μια αναμνηστική φωτογραφία. Φυλακόβιοι μάγκες ποζάρουν, με μπουζουκι, γυάλινο ναργιλέ και σκύλους (μπουλντόκ), με τσιγάρα και πίπες στα χέρια. |
 |
| (μεγεθύνθηκε) περί τα 1900 στις φυλακές της Χαλκίδας - Κατάδικος με παλιό μπουζουκι (με ροζέτα & στριφτάρια). |
*Τα πρώτα ρεμπέτικα της φυλακής αποκαλούνταν «μουρμούρικα». Αργότερα, κυρίως όταν το ρεμπέτικο έπαψε να ανήκει μόνο στο περιθώριο, γράφτηκαν πολλά τραγούδια με αναφορές στην φυλακή, στους τσακωμούς και στις, πάντα άδικες για τους ρεμπέτηδες, συλλήψεις κουτσαβάκηδων. Είναι η φάση που το ρεμπέτικο δείχνει μια "αφελή" ολοκληρωτική άρνηση απέναντι στους αστικούς νόμους έχοντας ακόμα σε μεγάλο βαθμό την νοοτροπία των παλιών κουτσαβάκηδων! της πλατείας του ψυρρή, που θεωρούσαν τιμή για αυτούς τα χρόνια καταδίκης τους!.
Ξενιτειά & μπουζούκι στην Αμερική!
Από το 1890 ως το 1917 έφτασαν στις ΗΠΑ 450.000 Έλληνες μετανάστες κι άλλοι 70.000 από το 1918 ως το 1924..
Οι περισσότεροι εργάζονταν στις πόλεις των βορειοανατολικών ΗΠΑ και λιγότεροι ως εργάτες στο σιδηρόδρομο και στα μεταλλεία των δυτικών ΗΠΑ.. Αυτοί οι Έλληνες μετανάστες έφεραν μαζί τους μια μουσική κουλτούρα που αναμόρφωσε τα παραδοσιακά ρεμπέτικα τραγούδια, αλλά και το μπουζούκι!.
 |
| Αμερική. Ο μουστακαλής οργανοποιός Θεόδωρος Καραμπάς -γύρω στα 1910. στην Νέα Υόρκη, με ένα τρίχορδο μπουζούκι του -με ωραία "tribal" φιγούρα στο καπάκι (μοντέρνο σχεδιασμό). |
 |
| Theodoros Karampas - N.Y. Ο Θεόδωρος Π. Καραμπάς, από το Βρονταμά Λακωνίας, μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1894. Ήταν ένας από τους δύο καλύτερους (ο άλλος ήταν ο Αναστάσιος Σταθόπουλος) Έλληνες οργανοποιούς της Νέας Υόρκης κατά τη διάρκεια της αρχές του 20ου αιώνα. *πηγή από: memories of the innocent age. |
 |
| N.Y - Εργαστήριό Οργανοποιείο "Η ΝΕΟΛΑΙΑ" Θεόδωρος Π. Καραμπάς (1910-'20). Διαφημίζει και τη χρήση φτερού αντί πένας. Ο πιο νέος σχεδιασμός στο μπουζούκι, είναι στη δεξιά πλευρά της διαφήμισης και φαίνεται να παίζεται χωρίς φτερό. |
 |
| Ελληνικό γλέντι στην Αμερική. Άλλη μια παλιά φωτογραφία με μπουζουξή και λυράρη στην Αμερική, περίπου το 1900-1910. "Ευχαριστούμε τον οργανοπαίχτη Κάρολο Κουκλάκη από Κρήτη, για την οικογενειακή φωτογραφία -από τον Πάππου του!" |
 |
| 1907 - USA. Παλιά φωτογραφία με Έλληνες μετανάστες στην Αμερική έξω από κάποιο Καφενείο.. Ξενιτειά και μπουζούκι - Καφενές και μαγκιά!. |
 |
| Αμερική γύρω στα 1920 - Μπουζουξής και λυράρης στο καφενείο «Open Heart» in Greek Town, Salt Lake City. Όρθιος, ο Κρητικός ιδιοκτήτης του μαγαζιού Μανώλης Κατσανέβας, στο Σολτ Λέικ Σίτι, στη Γιούτα των Η.Π.Α. Το μπουζούκι -με εμφανείς επιρροές από το μαντολίνο -πιθανότατα είναι κατασκευής Α. Σταθόπουλος. |
 |
| (μεγεθύνθηκε) Το μπουζούκι στην Αμερική, γύρω στα 1920. |
 |
| Εκπλητική ευρεσιτεχνία -που δεν έχουμε ματαξαναδεί από τότε- ώστε να κρεμιέται το όργανο. Μπουζούκι Α. Σταθόπουλου Αμερική. |
Μπουζούκι Ελλάδα, η συνέχεια.. Φωτο..
 |
| Ελλάδα, παλιός νοικοκύρης μπουζουξής. Ανέκδοτη οικογενειακή φωτογραφία με μπουζούκι, μαντολίνο και τύμπανο. Μάλλον από επαρχία!.. αν συμπεράνουμε από τους κρεμασμένους λαγούς έξω απ' την πόρτα!. Πιθανότατα τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1910 με παλιό μπουζούκι!. |
 |
| (μεγεθύνθηκε) - Παλιού τύπου μπουζούκι με ροζέτα -διάτρητο κόσμημα και κανονικά κλειδιά (κούρδισμα). |
 |
| "Η φωτογραφία αυτή είναι ένα σπάνιο ντοκουμέντο με μπουζούκι. Στο πάνω μέρος της πίσω πλευράς της γράφεται «Λόχος προκαλύψεως 817 – 01». Και παρακάτω «Εν Μακεδονία 1919». Στη συνέχεια αναγράφονται ονομαστικά οι στρατιωτικοί της φωτογραφίας. Στο νούμερο 17, ο στρατιώτης που εικονίζεται με το μπουζούκι, ονοματίζεται Μάρκος Βαμβακάρης! Δεν μπορεί όμως να είναι ο γνωστός μας μουσικοσυνθέτης Μάρκος Βαμβακάρης, αφού ο τελευταίος γεννήθηκε το 1905. Στην αυτοβιογραφία του ο γνωστός Μάρκος, αναφέρει τον θείο του Μορφίνη Βαμβακάρη που έπαιζε μπουζούκι. Ο γιός του Μορφίνη (πρώτος εξάδελφος του Μάρκου), ονομάζονταν κι αυτός Μάρκος. Αφήνουμε ανοιχτό το ενδεχόμενο να εικονίζεται ο τελευταίος. Εάν μπορεί κάποιος να δώσει περισσότερες πληροφορίες..." *πηγή: "Καλυβιώτης - Από το Σμυρναίϊκο στο Ρεμπέτικο". |
 |
| (μεγεθύνθηκε) Μακεδονία, Έλληνας στρατιώτης το 1919 με μπουζούκι, στην Ελλάδα του μεσοπολέμου. Τ' όνομα του.. Μάρκος Βαμβακάρης!, μάλλον πρόκειται για τον μεγαλύτερο ξάδερφο του γνωστού μας Μάρκου! -κι από τη φαίνεται στη φάτσα (πρόσωπο) "το' χει" για Βαμβακάρης (μοιάζει). |
 |
| Πελοπόννησο, στο Γύθειο Λακωνίας το 1923, Φωτογραφία από οικογενειακή γιορτή, βάπτιση. Γλέντι με κιθάρα και μπουζούκι. *πηγή: Τρίχορδα. |
 |
| (μεγεθύνθηκε) - Λακωνία 1923, παλιό μπουζουκι, με ροζέτα και με επιρροές από το μαντολίνο - σκάφος με "μαντολινίστικο" σχήμα. Διακρίνετε το χαρακτηριστικό τσάκισμα του καπακιού στο ύψος του καβαλάρη. |
 |
| φωτο1 - Απόκριες αλά παλαιά!.. Στερεά Ελλάδα (Ρούμελη) στην Άμφισσα (Σάλωνα).. "2 Μαρτίου 1925".. Παρέα γλεντάει με μπουζουκι (ταμπουράς) *Μπουζούκι Μήτσος Αρβανίτης. |
 |
| φωτο2 - Στην Άμφισσα (ή Σάλωνα) το 1927, "ενθύμιον". Καθαρά Δευτέρα, γλέντι με μπουζούκι και λατέρνα!. Μπουζουξής Μήτσος Αρβανίτης. |
 |
| (μεγεθύνθηκε) Άμφισσα (ή Σάλωνα) ~ Απόκριες, γλέντι την δεκαετία του '20, ο παλιός Σαλωνίτης μπουζουξής Μήτσος Αρβανίτης, με ταμπουρά / μπουζουκι (1925 & 1927) |
 |
| Ο παλιός ρεμπέτης-μπουζουξής Βασίλης Ξενάκης με καταγωγή από την Νάξο, παίζει μπουζούκι (με ροζέτα & στριφτάρια) για την παρέα το 1928, όταν ήταν φαντάρος. Ο πατέρας του Αντώνης Ξενάκης (1875-1956), ήταν Αξιώτης, έπαιζε μπουζούκι, τραγουδούσε λαϊκά της εποχής και αμανέδικα!. (Φωτο από Ηλίας Πετρόπουλος) |
 |
| Ο Αντώνης Ξενάκης (1875-1956), πατέρας του Βασίλη, ήταν Αξιώτης, παλιός μπουζουξής, τραγουδούσε λαϊκά της εποχής και αμανέδικα!. |
 |
| Ο θείος του Γιώργου Λαύκα που του έμαθε μπουζούκι.. ο Γιανναράς Λαύκας! το '30 *(Φωτο/αρχείο Chris Kefimaekers) |
Οι γνωστοί Πρωτοπόροι των Ηχογραφήσεων με Μπουζουκι σε Ελλάδα & Αμερική...
Πρώτη ηχογράφηση με μπουζουκι. Το 1917, στο ελληνικό στρατόπεδο του Γκαίρλιτς (Βερολίνο) ηχογραφήθηκαν 70 δίσκοι των 78 στροφών από τους Έλληνες αυτούς «αιχμάλωτους» - «όμηροι» (την διενήργησε η Βασιλική Πρωσική Φωνογραφική Επιτροπή, με πρωτοβουλία της Ελληνογερμανικής εταιρείας και της Ακαδημίας Επιστημών του Βερολίνου) - Ανάμεσα τους υπάρχει και μια ηχογράφηση με μπουζούκι!. Πρόκειται για το τραγούδι "Χήρα ν' αλλάξεις όνομα". Μπουζούκι παίζει ο Κωνσταντίνος Καλαμάρας, από την Σύρο. Τραγουδά ο Απόστολος Παπαδιαμάντης, από στη Σκιάθο.
 |
| Φωτογραφία του 1917, από τον χώρο που γινόντουσαν οι ηχογραφήσεις στο στρατόπεδο Γκαίρλιτς. Δεξιά ξεχωρίζει ο φωνογράφος (Phonograph) -παλιά συσκευή καταγραφής και αναπαραγωγής ήχου. Ο 23χρονος λυράρης και βιολάτορας Μιχάλης Πολυχρονάκης πραγματοποιεί μία από τις παλιότερες ηχογραφήσεις κρητικής μουσικής παγκοσμίως!. Εκεί, με τον ίδιο τρόπο έγινε και η πρώτη ηχογράφηση με μπουζουκι -τον Συριανό Κώστα Καλαμάρα. |
Οι πρώτες ηχογραφήσεις στην Ελλάδα
*Από τις πρώτες ηχογραφήσεις με μπουζουκι στην ΕΛΛΑΔΑ, σε αδέσποτα - παραδοσιακά τραγούδια. Από τους μπουζουξήδες στην Ελλάδα που τοποθετούνται χρονικά στο 19ο αιώνα μόνο ο Τριπολιτσιώτης μπουζουξής της Αθηναϊκής σχολής Θανάσης Μανέτας (Μανέττας) ηχογραφήθηκε με 3 τραγούδια, το 1931, σε ηλικία 52 χρονών!, για να γίνει ο πρώτος που "γράφει" με μπουζούκι σε δίσκο στην Ελλάδα.
Το Σεπτέμβριο του 1931, συνοδευόμενος από το μεγάλο τσεμπαλίστα Γιάννη Λειβαδίτη (1879-1972) και των αγνώστων στοιχείων τραγουδιστή, με το ψευδώνυμο "Σπαχάνης", θα βρεθούν σε ξενοδοχείο της Αθήνας και θα ηχογραφήσουν αδέσποτα τραγούδια της φυλακής. (πηγή klika.gr)
Οι ηχογραφήσεις τότε (σε Ελλάδα - εως το '36) γίνονται με τρόπο «πρωτόγονο», σε δωμάτια-αίθουσες ξενοδοχείων ή σε αποθήκες, κατάλληλα διαμορφωμένες.
Σπαχάνι: φημισμένος τύπος χασίς (ή και τουμπεκί), από το Ισπαχάν, την παλιά πρωτεύουσα της Περσίας. "Που θα τά βρω, που θα τα βρω / άιντε ναργιλέ Σπαχάνι μαύρο" από παλιό αδέσποτο ή "Εφουμέρναμ' ένα βράδυ / αργιλέ Σπαχάνι μαύρη" που λέει και ο Μάρκος ή "Θα σου πατήσουμ΄αργιλέ, με τουμπεκί Σπαχάνι / στου Μπαρμπα Γιάννη τον τεκέ, μες στο Πασαλιμάνι" από το τραγούδι «Τα χανουμάκια» (ζεϊμπέκικο του Κώστα Καρίπη, το ερμηνεύει η Ρίτα Αμπατζή).
 |
| Αθανάσιος Μανέτας (1879 - 25/3/1942), παλιός μπουζουξής. "γεια σου αδερφάκι μου Μανέτα με το μπουζούκι σου!.. ώπλες!" ή "γεια σου Μανέτα με τη μπουζούκα σου!" -από προσφωνήσεις σε δίσκο του 1931, σε Ελλάδα. |
 |
| Thanasis Manetas - Ο νοικοκύρης μπουζουξής Θανάσης Μανέττας με την γυναίκα του Ανδρονίκη (το γένος Αλεξάνδρου). |
 |
| Ο Θανάσης Μανέτας με τα παιδιά του, Βασιλική & Κωστα γύρω στα 1920. -Φωτο από το Οικογενειακό Αρχείο του εγγονού του Θανάση Μανέττα, Κώστα Παπαηλιού. |
Το Σεπτέμβριο του 1931, συνοδευόμενος από το μεγάλο τσεμπαλίστα Γιάννη Λειβαδίτη (1879-1972) και των αγνώστων στοιχείων τραγουδιστή, με το ψευδώνυμο "Σπαχάνης", θα βρεθούν σε ξενοδοχείο της Αθήνας και θα ηχογραφήσουν αδέσποτα τραγούδια της φυλακής. (πηγή klika.gr)
Οι ηχογραφήσεις τότε (σε Ελλάδα - εως το '36) γίνονται με τρόπο «πρωτόγονο», σε δωμάτια-αίθουσες ξενοδοχείων ή σε αποθήκες, κατάλληλα διαμορφωμένες.
 |
| Ένα δείγμα (εικόνα) παλιών ηχογραφήσεων. Φωτογραφία από μια πρωτόγονη ηχογράφηση - σε δωμάτιο ξενοδοχείου της Αθήνας, περί το 1929-'30. Διακρίνονται από αριστερά, Γιάννης Ντάβος, Αντώνης Νταλγκάς, ένας άγνωστος τραγουδιστής(;), Δημήτρης Σέμσης και Δημήτρης Αραπάκης. Γύρω στο δωμάτιο είναι κρεμμασμένα πανιά για να μην δημιουργούνται αντιχήσεις, για όσο το δυνατόν πιο άρτια ακουστική ποιότητα. |
 |
| Ο Μανέτας και η παρέα του, περί τα 1930, Αθήνα. Ιδιωτικό γλέντι με μαντολίνο, κιθάρα και με μπουζούκι ο "πρωτοπόρος" Θανάσης Μανέτας, σε μεγάλη ηλικία!. Η πρώτες ηχογράφησης με μπουζούκι στην Ελλάδα έγιναν το 1931 από τον πρώτο επαγγελματία του είδους Θανάση Μανέτα από την Τρίπολη στα τραγούδια "Τα δίστιχα του μάγκα" και "Καλε μάνα δεν μπορώ". Το 1931 κυκλοφόρησε και ένα από τα διασημότερα ρεμπέτικα τραγούδια, "Ο Μεμέτης" (διασκευή του παραδοσιακού μικρασιάτικου τραγουδιού). Φαίνεται ως σύνθεση του Χρ. Μαρίνου. Ερμηνεύει «το αηδόνι της Σμύρνης» Κώστας Νούρος (1892-1972). Εδώ ο Θ. Μανέτας παίζει ταυτοφωνία στο μεγαλύτερο μέρος μαζί με το σαντουριέρη Γ. Λειβαδιτη, ως εκ τούτου δεν ακούγεται ο ήχος του μπουζουκιού. (πηγή: ρεμπέτικο φόρουμ) |
+Μέσα από το "5ο Θερινό Σεμινάριο για το Ρεμπέτικο (2013) - Λαογραφικό Μουσείο Μάνου και Αναστασίας Φαλτάιτς (Σκύρος)", υπάρχει μια παρουσίαση του εγγονού του Θανάση Μανέττα, Κώστα Παπαηλιού:
Θανάσης Μανέττας (1879 - 25.3.1942)
Βιογραφικά στοιχεία:
Καταγωγή από Τρίπολη
Γονείς: Κων/νος & Βασιλική Μανέττα
Σύζυγος: Ανδρονίκη (το γένος Αλεξάνδρου)
Τέκνα: Βασιλική (1915-1985) & Κων/νος
Μάλλον μέτρια μόρφωση
Κατοικία: Οδός Ευδόξου 10, Αθήνα/Νέος Κόσμος
«Νοικοκύρης»
~Το μπουζούκι του Μανέττα
Κατασκευαστής του κατά μαρτυρία του Ζαμπέτα («Βίος και πολιτεία», σελ. 75) ήταν ο μεγάλος Υδραίος μάστορας Μανώλης Κοπελιάδης* (1852-1934). Ηταν τετράχορδο, πιθανώς να επρόκειτο για συνδυασμό τριπλών χορδών κυρίως στην περιοχή της μπουργκάνας και της μεσαίας. Εκανε κατα τον Βαμβακάρη πρώτος χρήση του καθιερωμένου πλέον κουρδίσματος ρε-λα-ρε.
~Το ρεπερτόριο του Μανέττα
Ανήκε στην Αθηναϊκή σχολή. Έπαιζε από βαρύ ρεμπέτικο, μέχρι αθηναϊκές καντάδες, αλλά και κερκυραίικα και κεφαλλονίτικα. Έπαιζε και «ευρωπαϊκά», δηλ. βαλς, φοξ, ταγκό, καντρίλιες, κλπ.
Τα δίστιχα του μάγκα (ιστορικό)
Εχουν σωθεί μέχρι στιγμής μόνον τρία αντίτυπα από τα οποία το ένα έχει εξαφανιστεί και ένα βρέθηκε από τον συλλέκτη και ερευνητή Ηλία Μπαρούνη σε αποσπασματική μορφή (και οι δύο δίσκοι βρέθηκαν στην Τρίπολη!). Η Columbia έβγαλε τον δίσκο σε πολύ λίγα αντίτυπα (200-300 η και λιγότερα) λόγω δισταγμού για την εγγραφή σε δίσκο του οργάνου που ήταν συνδεδεμένο με τον υπόκοσμο!..Ο "Σπαχάνης" που τραγουδάει στο «δίστιχα του μάγκα», αδέσποτο της φυλακής και στο σμυρναίικο «καλέ μάνα δεν μπορώ», είναι άγνωστος τραγουδιστής με ψευδώνυμο, αφού "σπαχάνι" είναι είδος χασισιού, πιθανώς και μαστουρωμένος κατά την διάρκεια της ηχογράφησης. Το παίξιμο του Μανέττα με ανοιχτές χορδές είναι το χαρακτηριστικό παίξιμο μπουζουκιού κατά τις αρχές του 20ου αιώνα και απέχει από το παίξιμο του μαντολίνου όπως καθιερώθηκε και μετουσιώθηκε μετά το 1938 στο μπουζούκι και στην δισκογραφία του. πηγη
Οι πρώτες ηχογραφήσεις στην Αμερική
Έως τότε στην Αμερική έχουν γίνει γύρω στις 8-9 ηχογραφήσεις με μπουζουκι (σε 1-2 κομμάτια από αυτές τις ηχογραφήσεις οι μπουζουξήδες είναι άγνωστοι -δεν αναφέρονται ονοματεπώνυμα).
Θανάσης Μανέττας (1879 - 25.3.1942)
Βιογραφικά στοιχεία:
Καταγωγή από Τρίπολη
Γονείς: Κων/νος & Βασιλική Μανέττα
Σύζυγος: Ανδρονίκη (το γένος Αλεξάνδρου)
Τέκνα: Βασιλική (1915-1985) & Κων/νος
Μάλλον μέτρια μόρφωση
Κατοικία: Οδός Ευδόξου 10, Αθήνα/Νέος Κόσμος
«Νοικοκύρης»
~Το μπουζούκι του Μανέττα
Κατασκευαστής του κατά μαρτυρία του Ζαμπέτα («Βίος και πολιτεία», σελ. 75) ήταν ο μεγάλος Υδραίος μάστορας Μανώλης Κοπελιάδης* (1852-1934). Ηταν τετράχορδο, πιθανώς να επρόκειτο για συνδυασμό τριπλών χορδών κυρίως στην περιοχή της μπουργκάνας και της μεσαίας. Εκανε κατα τον Βαμβακάρη πρώτος χρήση του καθιερωμένου πλέον κουρδίσματος ρε-λα-ρε.
~Το ρεπερτόριο του Μανέττα
Ανήκε στην Αθηναϊκή σχολή. Έπαιζε από βαρύ ρεμπέτικο, μέχρι αθηναϊκές καντάδες, αλλά και κερκυραίικα και κεφαλλονίτικα. Έπαιζε και «ευρωπαϊκά», δηλ. βαλς, φοξ, ταγκό, καντρίλιες, κλπ.
Τα δίστιχα του μάγκα (ιστορικό)
Εχουν σωθεί μέχρι στιγμής μόνον τρία αντίτυπα από τα οποία το ένα έχει εξαφανιστεί και ένα βρέθηκε από τον συλλέκτη και ερευνητή Ηλία Μπαρούνη σε αποσπασματική μορφή (και οι δύο δίσκοι βρέθηκαν στην Τρίπολη!). Η Columbia έβγαλε τον δίσκο σε πολύ λίγα αντίτυπα (200-300 η και λιγότερα) λόγω δισταγμού για την εγγραφή σε δίσκο του οργάνου που ήταν συνδεδεμένο με τον υπόκοσμο!..Ο "Σπαχάνης" που τραγουδάει στο «δίστιχα του μάγκα», αδέσποτο της φυλακής και στο σμυρναίικο «καλέ μάνα δεν μπορώ», είναι άγνωστος τραγουδιστής με ψευδώνυμο, αφού "σπαχάνι" είναι είδος χασισιού, πιθανώς και μαστουρωμένος κατά την διάρκεια της ηχογράφησης. Το παίξιμο του Μανέττα με ανοιχτές χορδές είναι το χαρακτηριστικό παίξιμο μπουζουκιού κατά τις αρχές του 20ου αιώνα και απέχει από το παίξιμο του μαντολίνου όπως καθιερώθηκε και μετουσιώθηκε μετά το 1938 στο μπουζούκι και στην δισκογραφία του. πηγη
 |
| Δίσκος, (1931) "Τα δίστιχα του μάγκα". Columbia WG 233 (DG 147) -Από τον συλλέκτη δίσκων γραμμοφώνου Σταύρο Κουρούση. |
Έως τότε στην Αμερική έχουν γίνει γύρω στις 8-9 ηχογραφήσεις με μπουζουκι (σε 1-2 κομμάτια από αυτές τις ηχογραφήσεις οι μπουζουξήδες είναι άγνωστοι -δεν αναφέρονται ονοματεπώνυμα).
 |
| Kostas Constantine Kokotis - Κωνσταντίνος Κωστας Κοκοτής - ένας από τους πρώτους Ελληνες που ηχογράφησαν με μπουζούκι στην Αμερική!. *Στις 16 Σεπτεμβρίου του 1926 στο Σικάγο και στην εταιρεία Victor ηχογραφούνται οι «Τρεις λυγερές» και ο «Σκαλτσοδήμος» . Πρόκειται, όπως αναφέρει ο Σταύρος Κουρούσης, για την πρώτη ιστορική ηχογράφηση μπουζουκιού!, σε δίσκο γραμμοφώνου με τον Κωνσταντίνο Κοκοτή (μπουζούκι) και τον Ιωάννη Σφοντιλλιά (αρμόνικα - ένα είδος ακορντεόν) σε δύο δημοτικά τραγούδια!. -Να πούμε ότι το τραγούδι «Ο Σκαλτσοδήμος» (Τσάμικο) αναφέρετε στον οπλαρχηγό της Ελληνικής Επανάστασης Δήμο Σκάλτσα ή "Σκαλτσοδήμος". Ο Ρουμελιώτης Κλεφταρματολός (πριν την Επανάσταση) Δήμος Σκάλτσας, Σκάλτζας ή Σκαλτσοδήμος ήταν οπλαρχηγός της Ελληνικής Επανάστασης από την Αρτοτίνα Δωρίδας (επαρχία του νομού Φωκίδας) - Στρατηγός με πλούσια δράση κατά την Επανάσταση. Έδρα της δράσης του υπήρξε κυρίως η περιοχή της Δωρίδας και, γενικότερα, η Ανατολική και Δυτική Στερεά Ελλάδα. πηγη |
 |
| Η φωτογραφία είναι από κατάλογο της Victor του 1929 -Αμερικής, ο Μανώλης Καραπιπέρης με το μπουζουκι του!, -με ροζέτα. Από τους «γενάρχες» των ηχογραφήσεων του ρεμπέτικου τραγουδιού. Γεννήθηκε στη Σάμο. Έζησε ως μετανάστης στην Αμερική και αναφέρεται ως «μοναχικός τροβαδούρος των καμπαρέ της Ν. Υόρκης». Το 1928 ηχογράφησε στις ΗΠΑ τον 2ο, σύμφωνα με τα ώς σήμερα ευρήματα, δίσκο με μπουζούκι. Περιλάμβανε τα ζεϊμπέκικα «Από κάτω απ’ τις ντομάτες» και «Τούτ’ οι μπάτσοι πού ’ρθαν τώρα», με ερμηνευτή τον Γιαννάκη Ιωαννίδη. Το 1929 ηχογράφησε και άλλον δίσκο με μπουζούκι, στον οποίο παίζει και ερμηνεύει ο ίδιος τα τραγούδια «Αϊδίνικο ζεϊμπέκικο» και «Αϊβαλιώτικο ζεϊμπέκικο». |
 |
| 1938 Αμερική. Ο 54χρονος Σαμιώτης μπουζουξής Μανώλης Καραπιπέρης! -και όπως προσφωνείται στο "Τούτοι οι μπάτσοι που'ρθαν τώρα" (του 1928) «Γεια σου Μάνιο, Σαμιώτη μπουζουξή!». |
 |
| (Τζακ Γρηγορίου ή Jack Gregory) Ιωάννης Χαλικιάς - Προς το τέλος του 1931 στις Η.Π.Α. ο περίφημος μπουζουξής Ιωάννης Χαλικιάς ή Τζακ Γρηγορίου (σε ηλικία 33 χρονών), μαζί με τον κιθαρίστα Σοφοκλή Μιχελίδη ηχογράφησαν τα εκπληκτικά κλασικά οργανικά "Το μινόρε του τεκέ" και "Μυστήριο ζεϊμπέκικο", που χάραξαν την ιστορία της εν γένει ελληνικής δισκογραφίας με μπουζούκια!. (κυκλοφόρησε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 1932) |
Μπουζούκια μπαγλαμάδες και μαγκιά
 |
| Γιώργος (Αγαθάκης) Σκριβάνος και Νίκος Σκριβάνος: Πειραιώτες μάγκες, νταήδες και φυλακόβιοι μπουζουξηδες. -δεξιά φωτο: Ο Νίκος Σκριβάνος, στο προαύλιο της φυλακής Συγκρού, το 1926. Ο Σκριβάνος μπήκε πολλές φορές φυλακή για φόνους. Εδώ τον βλέπουμε να κάθεται στην πολυθρόνα του διευθυντή της φυλακής! (ο οποίος, βεβαίως, δεν τόλμησε να αρνηθεί) -αριστερή φωτο: Ο Γιώργος Αγαθάκης, αδερφός τους Ν. Σκριβάνου, παλιός "ερασιτέχνης" μπουζουξής και αυτός. |
Το μπουζουκι (και ο μπαγλαμάς) από το 1920 (περίπου) διαδίδεται πέρα από την παρέα, τους τεκέδες, τις φύλακες, τα μικρά ταβερνάκια, τα ιδιωτικά γλέντια, τις αυλές μες στις φτωχογειτονιές και διεκδικεί τη θέση του, στο λεγόμενο λαϊκό τραγούδι!
Oι πιο γνωστοί απο τους παλιούς μπουζουξήδες ήταν οι: Μιμίκος Μπογιατζής ή Μουστάκιας, Νίκος και Γιώργος Σκριβάνος, Θανάσης Μανέτας, Γιώργος Σκούρτης, Απόστολος Ζυμαρίτης, Ρεγγίνας, *Χαρίλαος Κερομύτης, Γιάννης Μιχαλαρέας (Γυαλιάς), *Νίκος Αιβαλιώτης, Μιλάνος, Ξενάκης, Μιχάλης Πατρινός, Γιοβάν Τσαούς κ.α.. (δες και στο τέλος του αφιερώματος)
Από τους μπαγλαματζήδες γνωστοι ήταν οι: Γιώργος Νιανιούρης γύρω στο 1912, ο Αντρικάκης, ο Γιώργος Παράκιας και άλλοι, γυρολόγοι μουσικοί οι περισσότεροι που παίζαν για το κέφι τους -όπως και ο Γ. Μπάτης μέχρι το '32 που ξεκίνησε να ηχογραφεί- στις ταβέρνες και στους τεκέδες, ενώ μερικοί από αυτούς ήταν οι πρώτοι επαγγελματίες στο είδος τους. Οι πιο πολλοί μάθανε το όργανο στη φυλακή, όπου βρέθηκαν από κάποιο παράπτωμα, καθώς το μπουζούκι και ο μπαγλαμάς εξελίχθηκαν και αγαπήθηκαν πολύ σ' αυτό τον κοινωνικό χώρο. (μέρος από το klika.gr).
*Χαρίλαος (Χάρης) Κηρομύτης (Κερομύτης): Από τους παλιότερους μπουζουξήδες, με καταγωγή από την Προύσσα, ήταν ο πατέρας του γνωστού ρεμπέτη-μουσικού «Σχολής Περαία», Στέλιου Κηρομύτη ή Κερομύτης (1908-1979). Ο Χαρίλαος Κηρομύτης ήταν ευκατάστατος, με επιχείρηση υποστήριξης βαποριών, αλλά προπαντός δεινός λαϊκός γλεντζές. Έλεγε ότι έμαθε το μπουζούκι υπηρετώντας φαντάρος στην Μικρά Ασία και ότι το τελειοποίησε μετά την αποστράτευση, στον Πειραιά με τους άλλους αυτοδίδακτους οργανοπαίκτες.
Κατ’ άλλη εκδοχή, σύμφωνα με αφήγηση του Στέλιου, ο Χαρίλαος έπαιζε αρχικά μεσοφωνία, δηλαδή αρμόνικα, στην Μικρά Ασία γνώρισε το μπουζούκι, ενθουσιάστηκε και αφοσιώθηκε αποκλειστικά σε αυτό το όργανο, αλλά όχι επαγγελματικά, έπαιζε μόνο για την παρέα και το κέφι του!
Ο Χαρίλαος Κηρομύτης απαγορεύει στο νεαρό Στέλιο να το πιάσει στα χέρια του : «Αν μάθει ο Στέλιος μπουζούκι, τον χάσαμε. Δε θα μάθει μπουζούκι!», έλεγε.
Oι πιο γνωστοί απο τους παλιούς μπουζουξήδες ήταν οι: Μιμίκος Μπογιατζής ή Μουστάκιας, Νίκος και Γιώργος Σκριβάνος, Θανάσης Μανέτας, Γιώργος Σκούρτης, Απόστολος Ζυμαρίτης, Ρεγγίνας, *Χαρίλαος Κερομύτης, Γιάννης Μιχαλαρέας (Γυαλιάς), *Νίκος Αιβαλιώτης, Μιλάνος, Ξενάκης, Μιχάλης Πατρινός, Γιοβάν Τσαούς κ.α.. (δες και στο τέλος του αφιερώματος)
Από τους μπαγλαματζήδες γνωστοι ήταν οι: Γιώργος Νιανιούρης γύρω στο 1912, ο Αντρικάκης, ο Γιώργος Παράκιας και άλλοι, γυρολόγοι μουσικοί οι περισσότεροι που παίζαν για το κέφι τους -όπως και ο Γ. Μπάτης μέχρι το '32 που ξεκίνησε να ηχογραφεί- στις ταβέρνες και στους τεκέδες, ενώ μερικοί από αυτούς ήταν οι πρώτοι επαγγελματίες στο είδος τους. Οι πιο πολλοί μάθανε το όργανο στη φυλακή, όπου βρέθηκαν από κάποιο παράπτωμα, καθώς το μπουζούκι και ο μπαγλαμάς εξελίχθηκαν και αγαπήθηκαν πολύ σ' αυτό τον κοινωνικό χώρο. (μέρος από το klika.gr).
*Χαρίλαος (Χάρης) Κηρομύτης (Κερομύτης): Από τους παλιότερους μπουζουξήδες, με καταγωγή από την Προύσσα, ήταν ο πατέρας του γνωστού ρεμπέτη-μουσικού «Σχολής Περαία», Στέλιου Κηρομύτη ή Κερομύτης (1908-1979). Ο Χαρίλαος Κηρομύτης ήταν ευκατάστατος, με επιχείρηση υποστήριξης βαποριών, αλλά προπαντός δεινός λαϊκός γλεντζές. Έλεγε ότι έμαθε το μπουζούκι υπηρετώντας φαντάρος στην Μικρά Ασία και ότι το τελειοποίησε μετά την αποστράτευση, στον Πειραιά με τους άλλους αυτοδίδακτους οργανοπαίκτες.
Κατ’ άλλη εκδοχή, σύμφωνα με αφήγηση του Στέλιου, ο Χαρίλαος έπαιζε αρχικά μεσοφωνία, δηλαδή αρμόνικα, στην Μικρά Ασία γνώρισε το μπουζούκι, ενθουσιάστηκε και αφοσιώθηκε αποκλειστικά σε αυτό το όργανο, αλλά όχι επαγγελματικά, έπαιζε μόνο για την παρέα και το κέφι του!
Ο Χαρίλαος Κηρομύτης απαγορεύει στο νεαρό Στέλιο να το πιάσει στα χέρια του : «Αν μάθει ο Στέλιος μπουζούκι, τον χάσαμε. Δε θα μάθει μπουζούκι!», έλεγε.
 |
| Ο παλιός μπουζουξής Χαρίλαος Κηρομύτης με τον γιο του Στέλιο, στο σπίτι τους στον Πειραιά, στου Βάβουλα την Γούβα, το 1930. |
 |
| Ο μπαγλαμάς -γόνατο του Χαρίλαου Κηρομύτη. Τον έσκαψε γύρω στο 1900. Είναι από μουριά και έχει μήκος 56εκ. Από Ηλίας Πετρόπουλος |
*Νίκος Αιβαλιώτης: Από τους παλαιότερους μπουζουξήδες, Συριανός, ήταν φίλος του πάτερα του Μάρκου Βαμβακάρη (Δομένικος) και υπήρξε ο πρώτος μπουζουξής που ο Μάρκος άκουσε και ξετρελάθηκε με τις πενιές που "έριχνε", έτσι ξεκίνησε και ο Μάρκος να μάθει μπουζουκι!. Ο Μάρκος Βαμβακάρης εκδορεύς και χασικλής πια στα 1924 συνάντησε τον φίλο του πατέρα του, τον μπάρμπα Νίκο Αιβαλιώτη να παίζει μπουζούκι, τρελάθηκε: «..μου άρεσε τόσο πολύ, ώστε έκανα όρκο ότι αν δεν μάθω μπουζούκι θα κόψω τα χέρια μου με την στατίρα που σπάνε τα κόκαλα στο μαγαζί.. Τέτοιο πράγμα, τέτοιο όργανο είναι , είπα από μέσα μου, αυτό το μπουζούκι… Η δουλειά μου ήτανε μόνο το μπουζούκι και το χασίσι….». Ο μπάρμπα Νίκος τον Αιβαλιώτης έδειξε την αξία στον πρώτο Έλληνα λαϊκό τροβαδούρο, ο Μάρκος βέβαια είχε ξανακούσει -ήξερε το μπουζούκι και από την Σύρα που υπήρχαν κάποιοι μπουζουκοπαίχτες (Αντώνης Βαφέας, Ανδρικάκης, Μανωλάκης Τρισήμισυ, Στραβογιώργος, Παγκαλάκης), αλλά σαν τις πενιές του Νικου Αιβαλιώτη οχι. Για τον μπάρμπα Νίκο τον Αιβαλιώτη ο Βαμβακάρης γράφει ύμνους «…Ταξίμια έπαιζε, κάτι ζεμπέκικα τούρκικα βαριά, κάτι τέτοια πράγματα, κάτι μανέδες. Και τραγούδαγε κιόλας..» . Ο μπάρμπα Νίκο τον Αιβαλιώτη την εποχή αυτή «εγκλημάτησε κι επήγε δέκα χρόνια φυλακή στ Ανάπλι.». Στο μεταξύ ο Μάρκος προόδευε στο μπουζούκι 1929-'30. Όταν αποφυλακίστηκε ο Αιβαλιώτης έμενε στον Πειραιά και επισκεπτόταν το σπίτι του Βαμβακάρη (ήταν φίλος του Δομένικου), ο μπάρμπα Νίκος ο Αιβαλιώτης ήταν άνθρωπος της φυλακής και του τεκέ εκεί λοιπόν στον τεκέ του Μίχαλου στα Χιώτικα του Πειραιά απέναντι από τα μπουρδέλα των Βούρλων συναντήθηκαν ο Μάρκος και ο μπάρμπα Νίκος ο Αιβαλιώτης!, άκουσε τον Μάρκο και δες την περιγραφή που δίνει ο ίδιος: «Εγώ μικρότερος , εσεβάστηκα την παρουσία του και, αμέσως αφού έκατσε, του δίνω το μπουζούκι και του λέω. Παρ το μπάρμα Νικόλα να παίξεις. Αλλά αυτός πριν μπει μέσα , έκατσε περίπου πέντε λεπτά απ έξω κι άκουγε. Τόσο πολύ του άρεσε το παίξιμο μου, αν και δεν ήξερε ότι είμαι ο γιός του φίλου του που έπαιζα. Μου απαντάει όταν του έδωσα το μπουζούκι. Τι να παιξω παιδί μου εγώ; Παίξε να σ ακούσω, που παίζεις ωραία. Παίξε κάνα ταξιμάκι ζεϊμπέκικο ωραίο, γιατί μ αρέσει πολύ.» Στον τεκέ πήγαινε και ο παλιός μπουζουξής Μιμίκος Μογιατζής και αυτός κούρδιζε το μπουζούκι του διότι ο Μάρκος δεν ήξερε ακόμα!.
Ο Γιάννης Παπαϊωάννου μιλά στον Λευτέρη Παπαδόπουλο και λέει:
".. Μπουζουξήδες επαγγελματίες δεν υπήρχαν τότε, το ’27-’28... Υπήρχαν κάτι γυρολόγοι μπουζουξήδες, γέροι. Ήταν ο Αποστόλης ο Ζυμαρίτης και ο Θανάσης ο Τρελός. Γέροι αυτοί, σου λέω. Εβδομήντα χρονώ, όταν εγώ ήμουνα παλληκαράκι.. Ο ένας έβαζε κάτι πρίμα σεγόντα, κάτι πόλκες, κάτι πράγματα άλλα δηλαδή!. Ο άλλος, ο Ζυμαρίτης, έπαιζε βαριά, της φυλακής, γιατί όλο μέσα ήτανε."
Ο Στέλιος Κηρομύτης -για τους προγενέστερους μπουζουξήδες στον Πειραιά του '20:
«.. Ήτανε κάποιος, ο Ζυμαρίτης, ένας μπουζουξής, ο καλύτερος απ’ όλους της εποχής αυτηνής ... Ο πρώτος πραγματικός επαγγελματίας μπουζουξής ήταν ο Ρεγγίνας.» (περ. στο τέλος).
«Το μεταχειριζότανε μόνο ο "υπόκοσμος" της τότε εποχής αυτό το όργανο. Στους τεκέδες και σε καμιά ταβερνούλα έβρισκες καμιά κιθαρίτσα και κάνα τέτοιο, μπουζουκάκι κρεμασμένο επάνω», είχε δηλώσει ο Μπαγιαντέρας στον Λευτέρη Παπαδόπουλο και διευκρίνισε: «Όταν λέμε "υπόκοσμος", πρέπει να κάνουμε μια διάκριση. Υπόκοσμος λέγεται κι ο κλέφτης. Γενικά οι χασισοπότες. Αυτοί ήταν όλοι ντερβισάδες χασίκλες! Κατά τ' άλλα ήτανε εντάξει. Νοικοκυραίοι. Άλλοι ήτανε ψαράδες, άλλοι αραμπατζήδες μες το τελωνείο..».
*Ο Ζαμπέτας στην Ιωάννα Κλειάσου, για το παλιό μπουζουκι του πάτερα του:
"Του πατέρα μου το μπουζούκι ήταν πολύ καλό. Ωραίο μπουζούκι, το έχω ακόμα. Ελληνικής κατασκευής του 1885. Το είχε φτιάξει ο Κοπελιάδης ο Μανωλης και αργότερα το είχε επιδιορθώσει ο γιός του Μανωλη, ο Νίκος Κοπελιάδης."
-
Μπουζουξής "Σχολή Περαία" 1930 - Η αρχή..
Δάσκαλος ήταν ο Μπάτης!
ο τσαχπίνης, ο μπερμπάντης!..
Η πρώτη ηχογράφηση της "πειραιώτικης τετράδος" -του «Πειραιώτικο ύφος», έγινε το 1932, για την Columbia. Μπουκάρει ο Γιώργος Μπάτης με μπαγλαμά και δύο τραγούδια του στο εργοστάσιο παραγωγής δίσκων της εταιρείας και μαζί με την μπουζουκοπαρέα του, ηχογραφεί (σε δωμάτιο ξενοδοχείου) τα κομμάτια "ΜΠΑΤΗΣ Ο ΔΕΡΒΙΣΗΣ" και το "ΣΟΥ ’ΧΕΙ ΛΑΧΕΙ" -με μπουζουκομπαγλαμάδες μάλλον τον Ανεστο Δελία (ή και τον "γυρολόγο" Φραγκίσκο Ζουριδάκη). Σύμφωνα με τον Π. Κουνάδη, στον αμανέ "Μπάτης ο δερβίσης" μπουζούκι πιθανόν παίζει ο Μάρκος Βαμβακάρης.
Ο Μάρκος, ένα μήνα μετά, ηχογραφεί με μπουζουκι και αυτός τα δικά του κομμάτια, αλλά η Columbia διστάζει να κυκλοφορήσει το υλικό -τον δίσκο- (λόγο του "Εφουμέρναμ ένα βράδυ") φοβούμενη τον αντίκτυπο που θα είχε στην «καλή κοινωνία» η υιοθέτηση του μπουζουκιού (και των τραγουδιών), όργανο το οποίο ήταν ταυτισμένο με "τεκέδες, χασίσια και παραβατικές συμπεριφορές" -σύμφωνα με τους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης.
*Να πούμε εδώ ότι, οι άμεσα υπεύθυνοι για αυτήν την ρετσινιά (συκοφαντία) ήταν οι εφημερίδες - ο Ελληνικός Τύπος (από το '20 μέχρι και το '50 ακόμη) μερίδα δημοσιογράφων της εποχής, δυσφήμιζαν το μπουζουκι και το ρεμπέτικο - λαϊκό τραγούδι.
Ο Μάρκος Βαμβακάρης, μαζί με τους φίλους του Μπάτη, Παγιουμτζή, Δελιά, (την περίφημη «Τετράς, η ξακουστή του Πειραιώς»), το 1932 & 1933 ηχογραφούν πάνω από είκοσι τραγούδια με κύριο όργανο το μπουζούκι και τον μπαγλαμά!. Η αρχή ήδη έγινε!.
Πριν από το 1932 υπήρξαν σποραδικές μόνο συμμετοχές του μπουζουκιού, αλλά μετά το 1934 το μπουζούκι "εξετόπισε" τα σαντουροβιόλια από το ρεμπέτικο και έγινε το βασικότερο όργανο εκτέλεσης του, σπάζοντας την προκατάληψη και το φόβο που επικρατούσε σχετικά με το μπουζούκι.
«Ρεμπέτικο τραγούδι, μία από τις βασικές διαχρονικές συνιστώσες του αστικού λαϊκού μας πολιτισμού»
Τα μπουζούκια λοιπών είχαν το κοινό τους αρκετά πριν ενδιαφερθούν οι μουσικές εταιρείες για το όργανο και τους ερμηνευτές του και τους δώσουν δειλά στην αρχή χώρο να ηχογραφήσουν.
"Οι γνωστοί παλιότεροι μπουζουξήδες"
*από αναζήτηση, μέσω του συγγραφέα Διονύση Μανιάτη το 2001, + στο int κ.α
Κώστας Καλαμαράς, Σύρος, 1892
Κώστας Σωτηριάδης, Μ. Ασία, 1893
Γιώργος Σμυρόγλου, Μ. Ασία, 1885
Νίκος Καπλανίδης, Μ. Ασία, 1887 Άγγελος Παπαρινόπουλος, Μ. Ασία, 1889, και σαντούρι
Λυκούργος Τζανέας*, Πλάτσα Δυτικής Μάνης, 1879
Νίκος Καντιώτης, Γαλαξίδι, 1893 και πάντζο
Βαγγέλης Καλτάκης, Σώκια Μ.Ασίας 1894
Γαβρήλος (Θείος του Μπάτη)
Τάσος Αναστασίου, Ψαχνά Χαλκίδος, 1896
Τάσος Χαριτοφωνίδης ή Χαροφωνίδης, Μ. Ασία, 1898
Πέτρος Παπανικολάου, Καισαρεία Μ. Ασίας, 1899
Βασίλης Θεοδωρόπουλος, Ξυλόκαστρο, 1899
Δημήτρης Παλτόπουλος, Μ. Ασία, 1902
Θύμιος Ευθυμίου, Αρκίτσα Φθιώτιδας
Γιάννης Παπαγιάννης, Δωδεκάνησα, 1902
Κοσμάς Κοσμαδόπουλος (1903-1973) Σμυρναίος μουσικός
Ανδρέας Γκινόπουλος (ταβερνιάρης), Πειραιάς
Νικος Σκριβάνος ο Νταής, Πειραιάς
Γιώργος Σκούρτης, ο τυπογράφος, Πειραιάς
Χαρίλαος Κερομύτης
Θανάσης Μανετας
Αποστόλης Ζημαρίτης, Πειραιάς
Νίκος Αϊβαλιώτης, Πειραιάς
Μανωλάκης Τρεισίμισης, Σύρος Στραβογιώργος, Σύρος
Αντρικάκης, Σύρος
Αντώνης Βαφέας ή Φραγκοσυριανός Καραγιάννης
Γιάννης Μιχαλαρεας ή Γυαλιάς *Ακούγεται το όνομα του στο τραγουδι του Ζαμπετα με Παγιουμτζη "Στης Πειραϊκής τα βράχια".
Μιμίνος Μπογιατζής, Πειραιάς
Αντώνης Ξενάκης
Αλεκάκι
Μαούτσος
Επιτροπάκης
Μιχαλης Ρεγγίνας*
Παγκαλάκης, Σύρος
Νίκος - Στέφανος Μιλάνος, Βόλος
"Μάλλον δεν είμαστε ακόμα σε θέση να χαρτογραφήσουμε το ταξίδι του μπουζουκιού στην ιστορία. Να δούμε το πότε και το πώς από τον πολύμορφο ταμπουρά φτάνουμε στο "κλασσικό" τρίχορδο -διπλόχορδο μπουζούκι. Το πότε και υπό ποιες συνθήκες απέκτησε τάστα, ποια ήταν τα κουρδίσματα των παλιών κλπ.."
ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΛΙΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ.
~Κάποιες μαρτυρίες γραπτές διασταυρωμένες έχουμε από το 1821. Ο λαϊκός «ποιητής της επαναστάσεως» που έδρασε κατά τον αγώνα του 1821, Παναγιώτης Κάλας ή Τσοπανάκος (1789-1825) δίδαξε – λένε οι πηγές – μπουζούκι στους Έλληνες Αρματωλούς.
~Γκραβούρες αυτής της εποχής παριστάνουν ανθρώπους να παίζουν όργανο, που με προσεκτική ματιά δεν έχει σχέση με τον ταμπουρά, θυμίζει μπουζούκι.
~Αθηναϊκό λαϊκό τραγούδι του 1843 αναφέρει: «… κλάψε και συ μπουζούκι μου μες το στενό κουτούκι μου…».
~Το 1888 η ημερήσια εφημερίδα "Ακρόπολις" μιλά για έναν Ανατολίτη ο οποίος: «.. σε μια από τις μάντρες της οδού 3ης Σεπτεμβρίου, παρά τον σιδηρόδρομον της Αττικής, κρατών το μπουζούκι του ψάλλει με φωνήν μελαγχολικήν...»
~Σε.. προεκλογική συγκέντρωση, το 1890, ο κομματάρχης της εποχής παραθέτει γεύμα στους ψηφοφόρους του και τους διασκεδάζει σε λαϊκό κέντρο με: «.. το μπουζούκι που κατεμάγευσεν όλους!».
~Στο λογοτεχνικο έργο "«Η Αθήνα μας» / Σκηναί εκ του Αθηναϊκού βίου" του δημοσιογράφου - συντάκτη Νίκου Σπανδωνή, το 1893, αναφέρεται: «..ο Μίχος έφερε το μπουζούκι... ο Μήτρος έβαλε το ένα πόδι πάνω στο άλλο και εβάρεσε ένα συρτό...».
~Από εφημερίδες εποχής υπάρχουν αναφορές σε μπουζούκι όπως από περιγραφές από γλέντια το 1888, στο Χαλάνδρι.
~Ο σημαντικός Ελληνας λογοτέχνης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911 / γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων») στα διηγήματά του έχει πολλές αναφορές σε έργα του για λαϊκούς τύπους που τραγουδούσαν με μπουζούκι δημοτικούς σκοπούς κ.ά
Ο Παπαδιαμάντης το 1902 στο διήγημα «Στρίγγλα Μάννα» παρουσιάζει τη ζωή μιας μάνας και του γιού της Ζάχου. Ο Ζάχος επιθυμεί να περνά την ώρα του ασχολούμενος με το μπουζούκι του και τραγουδώντας: ".. Η μόνη προίκα του ήτον αυτό το μπουζούκι, με το οποίον, μελαγχολικός Σαούλ, άχαρις Δαυίδ, διεσκέδαζε την τρέλαν του... Πλεια αυτό το έρμο το μπουζούκι η μάνα του το είχεν «αγκάθι στα μάτια της», κ' εσκέπτετο καμμίαν ημέρα να του το πετάξη, να το σφενδονήση εκεί που, αν ήθελε, ας επήγαινε να το εύρισκε! Επίστευεν ότι αυτό εμπόδιζε τον Ζάχον να είνε προκομμένος, και τον έκαμνε ανίκανον να εκτελή όλας τας αγγαρείας που ήθελεν αυτή.." *περισσότερα εδώ.
Παλιά τετράχορδα μπουζούκια, Ελλάδα και Αμερική..
Παλιά τετράχορδα (οχτάχορδα)
Το παλιό αρμάτωμα του (τρίχορδου) μπουζουκιού στις αρχές του 20ου αιώνα - ομαδοποίηση χορδών!.
Διάταξη 2-2-4
Διάταξη 2-1-3
Να προσθέσουμε ότι: ο Ζαμπέτας λέει ότι το παλιό τετράχορδο παλιά το κούρδιζαν ρε-λα-ρε-λα, αυτός που είδε με τα μάτια τον Μανετα και άλλους να παίζουν.. τα ίδια που έλεγε και ο Μάρκος κατηγορηματικά... ο Σκούρτης και ο Μανέτας έπαιζαν τετράχορδο. Εκτός αυτού, ο Σπόρος λέει ότι πρόλαβε μπουζούκια (τρίχορδα) με τριπλή μπουργκάνα και τριπλή μεσαία! -δλδ και τριπλή λα- (διάταξη 3-3-2) και ότι ήταν για πιο δυνατό ήχο όταν έπαιζες με ανοιχτές χορδές -δλδ παλαιό στυλ- Ο Στάθης Μιλάνος θυμάται ότι ο παππούς του (Νίκος) έπαιζε το ρε-λα-ρε κούρντισμα με μονή τη μεσαία λα χορδή... επίσεις από διασταυρομένες πληροφορίες η τριπλή μπουργκανα επιβίωσε σπανίζοντας μέχρι αρχές του 60' μετά τέλος...
*Ο Ζαμπέτας στην Ιωάννα Κλειάσου, για το παλιό μπουζουκι του πάτερα του:
"Του πατέρα μου το μπουζούκι ήταν πολύ καλό. Ωραίο μπουζούκι, το έχω ακόμα. Ελληνικής κατασκευής του 1885. Το είχε φτιάξει ο Κοπελιάδης ο Μανωλης και αργότερα το είχε επιδιορθώσει ο γιός του Μανωλη, ο Νίκος Κοπελιάδης."
-
 |
| Παρέα με παλιού τύπου μπουζουκι. Ο νεαρός με το μπουζούκι είναι ο Κώστας Κουράτορας, από τα Καμίνια του Πειραιά.. όπως μας έγραψε στην σελίδα στο fb ο ανιψιός του Σπυρος Γκουμας. "Η φωτογραφία αυτή είναι από την προσωπική του συλλογή και την συμπεριέλαβα στην εισήγηση μου με τίτλο (Οι αφανείς λαϊκοί μουσικοί) που έγινε στο 2ο σεμινάριο για το Ρεμπέτικο στην Σκύρο στο λαογραφικό μουσείο Μάνου και Αναστασίας Φαλτάϊτς το 2010 και εκδόθηκε στα πρακτικά του σεμιναρίου.. Επίσης τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς αναρτήθηκε από το ιντερνετικό περιοδικό (η κλίκα).." Ο Σπυρος Γκουμας παραθέτει και ένα μικρο απόσπασμα από την εισήγηση του που αφορά την συγκεκριμένη φωτογραφία και τον θειο του Κώστα Κουράτορα. " Θείε, πώς έμαθες μπουζούκι; Έπαιζε κάποιος από την οικογένεια σου, σου έδειξε κανείς; Κι αυτός μου απαντάει: - Το 1940 που άρχισε ο πόλεμος εγώ ήμουν 14 χρονών και δούλευα βοηθός σε κουρείο. Το ’41 με την Κατοχή, έφυγα για το χωριό, δίπλα στο Άργος, γιατί η ζωή εδώ ήταν πολύ δύσκολη. Εκεί έμεινα σε μια θεία μου κι έκανα τη δουλειά του κουρέα, για ένα κομμάτι ψωμί. Είχα μια κιθάρα μαζί μου και έπαιζα λίγο, αλλά πάντα τραγουδούσα πολύ καλά. Μετά από λίγο καιρό γνώρισα το Γιώργο Ανυφαντή που ήταν τσαγκάρης και έπαιζε μπουζούκι. Παίζαμε μαζί, αυτός μπουζούκι εγώ κιθάρα και φωνή. Το πρώτο μου ντουέτο. Αυτός μου έδειξε μπουζούκι. Με την απελευθέρωση γύρισα στα Καμίνια κι έκανα ανταλλαγή στα παλιατζίδικα την κιθάρα μ’ ένα μπουζούκι. Από τότε ασχολούμαι με το μπουζούκι. Αργότερα παντρεύτηκα την θεία σου την Πόπη και μέναμε τότε όλοι μαζί στο σπίτι του παππού σου του Σπύρου, στην οδό Ζερβού 8, μέχρι να φτιάξουμε το δικό μας σπίτι. Ο πατέρας σου τότε ήταν μικρός, περίπου σαν και σένα. Τότε είχαμε φτιάξει την πρώτη ορχήστρα, με το Μιχάλη Γιαβάση στην κιθάρα, το Λάμπρο Μάζη και μένα στο μπουζούκι και το Νίκο Μαρμαρινό στο ακορντεόν και παίζαμε στις ταβέρνες της περιοχής, σε οικογενειακά γλέντια έτσι για την πλάκα μας.." |
 | |
|
Μπουζουξής "Σχολή Περαία" 1930 - Η αρχή..
 |
| Δεκαετία του 1930, «Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς» το "Πειραιώτικο ύφος" στο μπουζουκι είναι γεγονός!. Ρεμπέτες σε καλλιτεχνική φωτογράφιση, με παλιά μπουζούκια. Το 1931 με '32 αρχίζει να δημιουργείται η πρώτη ρεμπέτικη κομπανία. Ο μεγαλύτερος και πιο έμπυρος της παρέας Γιώργος Μπάτης σκέφτηκε και δημιούργησε μαζί με τα φιλαράκια του το πρώτο λαϊκό συγκρότημα!. Πήρε τον Μάρκο Βαμβακάρη που ήταν εκδοροσφαγέας στη Δραπετσώνα, τον Στράτο Παγιουμτζή που τότε ασκούσε το επάγγελμα του βαρκάρη και τον νεαρό μπουζουξή της παρέας Ανέστο Δελιά. Έκαναν πρόβες, συγχρονίστηκαν και σε λίγες μέρες παρουσίασαν δικό τους πρόγραμμα στο Χαϊδάρι. (Στα 1934 η πρώτη ρεμπέτικη κομπανία, εμφανίζεται επαγγελματικά πλέον στη μάντρα του Σαραντόπουλου στην Ανάσταση στον Πειραιά) |
Δάσκαλος ήταν ο Μπάτης!
ο τσαχπίνης, ο μπερμπάντης!..
Η πρώτη ηχογράφηση της "πειραιώτικης τετράδος" -του «Πειραιώτικο ύφος», έγινε το 1932, για την Columbia. Μπουκάρει ο Γιώργος Μπάτης με μπαγλαμά και δύο τραγούδια του στο εργοστάσιο παραγωγής δίσκων της εταιρείας και μαζί με την μπουζουκοπαρέα του, ηχογραφεί (σε δωμάτιο ξενοδοχείου) τα κομμάτια "ΜΠΑΤΗΣ Ο ΔΕΡΒΙΣΗΣ" και το "ΣΟΥ ’ΧΕΙ ΛΑΧΕΙ" -με μπουζουκομπαγλαμάδες μάλλον τον Ανεστο Δελία (ή και τον "γυρολόγο" Φραγκίσκο Ζουριδάκη). Σύμφωνα με τον Π. Κουνάδη, στον αμανέ "Μπάτης ο δερβίσης" μπουζούκι πιθανόν παίζει ο Μάρκος Βαμβακάρης.
Ο Μάρκος, ένα μήνα μετά, ηχογραφεί με μπουζουκι και αυτός τα δικά του κομμάτια, αλλά η Columbia διστάζει να κυκλοφορήσει το υλικό -τον δίσκο- (λόγο του "Εφουμέρναμ ένα βράδυ") φοβούμενη τον αντίκτυπο που θα είχε στην «καλή κοινωνία» η υιοθέτηση του μπουζουκιού (και των τραγουδιών), όργανο το οποίο ήταν ταυτισμένο με "τεκέδες, χασίσια και παραβατικές συμπεριφορές" -σύμφωνα με τους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης.
*Να πούμε εδώ ότι, οι άμεσα υπεύθυνοι για αυτήν την ρετσινιά (συκοφαντία) ήταν οι εφημερίδες - ο Ελληνικός Τύπος (από το '20 μέχρι και το '50 ακόμη) μερίδα δημοσιογράφων της εποχής, δυσφήμιζαν το μπουζουκι και το ρεμπέτικο - λαϊκό τραγούδι.
 |
| Μάρκος Βαμβακάρης: Το πρώτο οργανικό με μπουζούκι στην Ελλάδα - Η πρώτη εμπορική επιτυχία με μπουζούκι στην Ελλάδα!. Μετά από όλα αυτά φτάνουμε -όπως όλοι ξέρουμε- στον μέγα «πατριάρχη» Μάρκο Βαμβακάρη, οπού το 1932 γραμμοφωνεί το πρώτο οργανικό (σόλο) με μπουζούκι στην Ελλάδα, το "Ταξίμ Σέριφ", στην Columbia (στην άλλη πλευρά του δίσκου το πρώτο του τραγούδι το "Εφουμέρναμ ένα βράδυ"). Δεν κυκλοφόρησε αμέσως ο δίσκος που είχαν ηχογραφήσει (είχε ηχογραφηθεί "πειραματικά" και όχι για το εμπόριο), παρά μόνο μετά την επιτυχία του δίσκου -και πλέον επίσημη πρεμιέρα του μπουζουκιού στον Ελλαδικό χώρο-, που είχε το -ιστορικό κομμάτι- ζεϊμπέκικο "Καραντουζένι" (Έπρεπε να `ρχόσουνα, μάγκα, μες τον τεκέ μας) το 1933 - Δίσκος Parlophone. Αποτελεί την πρώτη εμπορική επιτυχία με μπουζούκι στην Ελλάδα (στην άλλη πλευρά του δίσκου το οργανικό "Αράπ ζεϊμπέκικο"). Ορχήστρα με μπουζούκι (Μάρκος) και κιθάρα (Σπύρος Περιστέρης). *Το "αραμπιέν" και το "καραντουζένι" (που τραγουδάει ο Μάρκος) είναι τρόπος κουρδίσματος του τρίχορδου μπουζουκιού. |
 |
| Μάρκος Βαμβακάρης με παλιό μπουζουκι, με ροζέτα -διάτρητο κόσμημα στην τρυπά του ήχου και ευρεσιτεχνία ώστε να κρεμιέται στο τοίχο το όργανο!, σχοινάκι στη κεφαλή (καράουλο ή κλειδιέρα) του μπουζουκιού, με χάντρες και φούντα -για έξτρα ομορφιά!. |
Ο Μάρκος Βαμβακάρης, μαζί με τους φίλους του Μπάτη, Παγιουμτζή, Δελιά, (την περίφημη «Τετράς, η ξακουστή του Πειραιώς»), το 1932 & 1933 ηχογραφούν πάνω από είκοσι τραγούδια με κύριο όργανο το μπουζούκι και τον μπαγλαμά!. Η αρχή ήδη έγινε!.
 |
| Παλιό τρίχορδο μπουζουκι |
«Ρεμπέτικο τραγούδι, μία από τις βασικές διαχρονικές συνιστώσες του αστικού λαϊκού μας πολιτισμού»
 |
| Οικογένεια Στέφανου Ν. Μιλάνου (Βόλος, 16-5-1948). Η εξέλιξη του μπουζουκιού σε μια φωτογραφία!. Τα δυο κάτω μπουζούκια είναι πολύ παλιότερα από το πάνω αριστερά. Ανήκαν στον πατέρα του Στέφανου, Νίκο. |
 |
| (μεγεθύνθηκε) Παλιά μπουζούκια του πατέρα του Στέφανου Μιλάνου, Νίκου (ιδικά το δεξιά). Με παλιά ροζέτα -διάτρητο κόσμημα στην τρύπα του ηχείου- & στριφτάρια κλειδιά. |
 |
| Ο Στέφανος Μιλάνος με την γυναίκα του Σουλτάνα, τον Ιούνιο του 1959, με το παλίο μπουζούκι του (με στριφτάρια) -που ίσως και αυτό είχε κληρονομίσει από τον πατέρα του, Νίκο. (Φωτο από Ηλιας Περτοπουλος) |
 |
| Να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε και για τον μουσικό Σπύρο Περιστέρη (1900-1966) που το Δεκέμβριο του 1929 στο ζεϊμπέκικο «Ο Μεμέτης» σε δίσκο Β-21562 Ρarlofon Γερμανιας, όπου τραγουδά ο Ζαχαρίας Κασιμάτης, παίζει μπουζούκι(;) ο Σπύρος Περιστέρης! -με βάση την προσφωνήση στο δίσκο "Γεια σου Σπυράκι με το μπουζούκι σου!".. Εκτός και αν παίζει κιθαρόνι ρεμπετοκίθαρο που ακούγεται σαν μπουζούκι. (Θυμίζω και την περίπτωση του τραγουδιού "Ο χαρτοπαίχτης" σε ερμηνεία Γ. Καμβύση, όπου υπάρχει η προσφώνηση "γεια σου Σπυράκη με τον μπαγλαμά σου" ενώ ακούγεται σαφέστατα κιθάρα...) Σε κάθε περίπτωση ακούγεται για πρώτη φορά το "μπουζούκι" σε ηχογράφηση δίσκου εντός Ελλάδος. Πάντως εκτός από την προσφώνηση το ίδιο το τραγούδι στιχουργικά αναφέρετε στο μπουζουκι: " Είμαι Μεμέτης σεβνταλής, αμάν, αμάν / και στα μπουζούκια μερακλής. Με τα μπουζούκια θα γλεντώ / και το σεβντά μου θα ξεχνώ.." |
 |
| O ξακουστός Γιοβάν Τσαούς (1993-1942) με το "παράξενο μπουζούκι του" -ταμπουράς ή ταμπουρομπούζουκο. *Οι ηχογραφήσεις του Γιοβάν Τσαούς έγιναν την περίοδο 1935-1937. |
"Οι γνωστοί παλιότεροι μπουζουξήδες"
*από αναζήτηση, μέσω του συγγραφέα Διονύση Μανιάτη το 2001, + στο int κ.α
Κώστας Καλαμαράς, Σύρος, 1892
Κώστας Σωτηριάδης, Μ. Ασία, 1893
Γιώργος Σμυρόγλου, Μ. Ασία, 1885
Νίκος Καπλανίδης, Μ. Ασία, 1887 Άγγελος Παπαρινόπουλος, Μ. Ασία, 1889, και σαντούρι
Λυκούργος Τζανέας*, Πλάτσα Δυτικής Μάνης, 1879
Νίκος Καντιώτης, Γαλαξίδι, 1893 και πάντζο
Βαγγέλης Καλτάκης, Σώκια Μ.Ασίας 1894
Γαβρήλος (Θείος του Μπάτη)
Τάσος Αναστασίου, Ψαχνά Χαλκίδος, 1896
Τάσος Χαριτοφωνίδης ή Χαροφωνίδης, Μ. Ασία, 1898
Πέτρος Παπανικολάου, Καισαρεία Μ. Ασίας, 1899
Βασίλης Θεοδωρόπουλος, Ξυλόκαστρο, 1899
Δημήτρης Παλτόπουλος, Μ. Ασία, 1902
Θύμιος Ευθυμίου, Αρκίτσα Φθιώτιδας
Γιάννης Παπαγιάννης, Δωδεκάνησα, 1902
Κοσμάς Κοσμαδόπουλος (1903-1973) Σμυρναίος μουσικός
Ανδρέας Γκινόπουλος (ταβερνιάρης), Πειραιάς
Νικος Σκριβάνος ο Νταής, Πειραιάς
Γιώργος Σκούρτης, ο τυπογράφος, Πειραιάς
Χαρίλαος Κερομύτης
Θανάσης Μανετας
Αποστόλης Ζημαρίτης, Πειραιάς
Νίκος Αϊβαλιώτης, Πειραιάς
Μανωλάκης Τρεισίμισης, Σύρος Στραβογιώργος, Σύρος
Αντρικάκης, Σύρος
Αντώνης Βαφέας ή Φραγκοσυριανός Καραγιάννης
Γιάννης Μιχαλαρεας ή Γυαλιάς *Ακούγεται το όνομα του στο τραγουδι του Ζαμπετα με Παγιουμτζη "Στης Πειραϊκής τα βράχια".
Μιμίνος Μπογιατζής, Πειραιάς
Αντώνης Ξενάκης
Αλεκάκι
Μαούτσος
Επιτροπάκης
Μιχαλης Ρεγγίνας*
Παγκαλάκης, Σύρος
Νίκος - Στέφανος Μιλάνος, Βόλος
"Μάλλον δεν είμαστε ακόμα σε θέση να χαρτογραφήσουμε το ταξίδι του μπουζουκιού στην ιστορία. Να δούμε το πότε και το πώς από τον πολύμορφο ταμπουρά φτάνουμε στο "κλασσικό" τρίχορδο -διπλόχορδο μπουζούκι. Το πότε και υπό ποιες συνθήκες απέκτησε τάστα, ποια ήταν τα κουρδίσματα των παλιών κλπ.."
ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΑΛΙΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ.
~Κάποιες μαρτυρίες γραπτές διασταυρωμένες έχουμε από το 1821. Ο λαϊκός «ποιητής της επαναστάσεως» που έδρασε κατά τον αγώνα του 1821, Παναγιώτης Κάλας ή Τσοπανάκος (1789-1825) δίδαξε – λένε οι πηγές – μπουζούκι στους Έλληνες Αρματωλούς.
~Γκραβούρες αυτής της εποχής παριστάνουν ανθρώπους να παίζουν όργανο, που με προσεκτική ματιά δεν έχει σχέση με τον ταμπουρά, θυμίζει μπουζούκι.
~Αθηναϊκό λαϊκό τραγούδι του 1843 αναφέρει: «… κλάψε και συ μπουζούκι μου μες το στενό κουτούκι μου…».
~Το 1888 η ημερήσια εφημερίδα "Ακρόπολις" μιλά για έναν Ανατολίτη ο οποίος: «.. σε μια από τις μάντρες της οδού 3ης Σεπτεμβρίου, παρά τον σιδηρόδρομον της Αττικής, κρατών το μπουζούκι του ψάλλει με φωνήν μελαγχολικήν...»
~Σε.. προεκλογική συγκέντρωση, το 1890, ο κομματάρχης της εποχής παραθέτει γεύμα στους ψηφοφόρους του και τους διασκεδάζει σε λαϊκό κέντρο με: «.. το μπουζούκι που κατεμάγευσεν όλους!».
~Στο λογοτεχνικο έργο "«Η Αθήνα μας» / Σκηναί εκ του Αθηναϊκού βίου" του δημοσιογράφου - συντάκτη Νίκου Σπανδωνή, το 1893, αναφέρεται: «..ο Μίχος έφερε το μπουζούκι... ο Μήτρος έβαλε το ένα πόδι πάνω στο άλλο και εβάρεσε ένα συρτό...».
~Από εφημερίδες εποχής υπάρχουν αναφορές σε μπουζούκι όπως από περιγραφές από γλέντια το 1888, στο Χαλάνδρι.
~Ο σημαντικός Ελληνας λογοτέχνης, Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911 / γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων») στα διηγήματά του έχει πολλές αναφορές σε έργα του για λαϊκούς τύπους που τραγουδούσαν με μπουζούκι δημοτικούς σκοπούς κ.ά
Ο Παπαδιαμάντης το 1902 στο διήγημα «Στρίγγλα Μάννα» παρουσιάζει τη ζωή μιας μάνας και του γιού της Ζάχου. Ο Ζάχος επιθυμεί να περνά την ώρα του ασχολούμενος με το μπουζούκι του και τραγουδώντας: ".. Η μόνη προίκα του ήτον αυτό το μπουζούκι, με το οποίον, μελαγχολικός Σαούλ, άχαρις Δαυίδ, διεσκέδαζε την τρέλαν του... Πλεια αυτό το έρμο το μπουζούκι η μάνα του το είχεν «αγκάθι στα μάτια της», κ' εσκέπτετο καμμίαν ημέρα να του το πετάξη, να το σφενδονήση εκεί που, αν ήθελε, ας επήγαινε να το εύρισκε! Επίστευεν ότι αυτό εμπόδιζε τον Ζάχον να είνε προκομμένος, και τον έκαμνε ανίκανον να εκτελή όλας τας αγγαρείας που ήθελεν αυτή.." *περισσότερα εδώ.
~Για τον παλιό περίφημο μπουζουξή Λυκούργο Τζανέα έχουμε αρκετές αναφορές από το 1900. Το 1908, στο «Τριφυλλιακόν Ημερολόγιον» οι Τριφύλλιοι που διαθέτουν δυνατό μουσικό αισθητήριο, θαυμάζουν και γράφουν εγκωμιαστικά λόγια για τον οργανοπαίκτη αυτόν και σημαντικές λεπτομέρειες για το παίξιμό του: "Ο Λυκούργος Τζανέας, ιδιοφυούς ικανότητας, μοναδικός μπουζουξής, τον οποίο οι Τριφύλλιοι και οι κάτοικοι των Γαργαλιάνων πάντα εγκωμιάζουν.
Τι είναι το μπουζούκι του;
Δεν είναι ο κουτσαβάκης εκείνος των μουσικών οργάνων που παίρνει το Αμάν - αμάν διαλαλών την δόξαν την βακχέβαχον σβραχοσυναχωμένος πάντοτε από παννυχίους μπατινάδες.
Το μπουζούκι τούτο εξευγενίσθη και προόδευσεν εις τας χείρας του κυρίου Τζανέα τοσούτον, ώστε ευλόγως πλέον να μην αναγνωρίζεται με όλον το άχαρι όνομα της φυλής των προγόνων του, των αγρίων Τζιγκ - Τζαγκ των οποίων διετήρησε εισέτι τον αρχέγονον οπλισμόν και τας χορδάς των βαρβάρων αδελφών του.
Το μπουζούκι στα χέρια του Τζανέα αφήνει τόνους εξόχως αρμονικούς δια να μην είπω ότι στενάζει, κελαηδεί, οργίζεται και ομιλεί ως έμψυχον.
Ηχούν μεθύει το ους και το κυλίει εις μυρίας αρμονίας ψάλλον και διαχέον τόν ους Αιολικής άρπας.
Η μουσική αυτή ανταποκρίνεται προς τας μυχίους διαθέσεις της ψυχής μου, διότι δι΄αυτής εδιδάχθην τους πρώτους και γλυκυτέρους μουσικούς φθόγγους". (1908, "Τριφυλλιακόν Ημερολόγιον") - Πηγη: μέσα από συζήτηση στο ρεμπέτικο φόρουμ.
Του μπουζουκιού τα μυστικά -από τον Στέλιο Κηρομύτη (Κερομύτης)
Σε ραδιοφωνική εκπομπή της δημοσιογράφου Σοφίας Μιχαλίτση (γύρω στα 1975 - υπάρχει ηχητικό ντοκουμέντο στο yt) ο Στέλιος Κηρομύτης σε συνέντευξη παίζει και μιλάει για το μπουζούκι, τα ταξίμια, καραντουζένια κ.λ.π και αναφέρετε σε παλιούς μπουζουξήδες:
 |
| Πίνακας με μπουζουκι, του Εμμανουήλ Ν. Κουμέλης (1857-1912), με τίτλο "Ευτυχισμένα γεράματα", 1899. (Ανήκει στην ιδιωτική συλλογή του Μανώλη Κριαζή. Πρόκειται για μνημειακό έργο, το οποίο κάλυπτε το κέντρο της αριστερής πλευράς του Ζαππείου στην Καλλιτεχνική Eκθεση Αθηνών το 1899). Απεικονίζει "μαντολινοειδές" μπουζούκι -θα λέγαμε, διακρίνεται σε αυτό καθαρά το χαρακτηριστικό τσάκισμα του καπακιού στο ύψος του καβαλάρη. |
Του μπουζουκιού τα μυστικά -από τον Στέλιο Κηρομύτη (Κερομύτης)
Σε ραδιοφωνική εκπομπή της δημοσιογράφου Σοφίας Μιχαλίτση (γύρω στα 1975 - υπάρχει ηχητικό ντοκουμέντο στο yt) ο Στέλιος Κηρομύτης σε συνέντευξη παίζει και μιλάει για το μπουζούκι, τα ταξίμια, καραντουζένια κ.λ.π και αναφέρετε σε παλιούς μπουζουξήδες:
«.. Μπουζούκια έχει πολλών ειδών. Έχει μπουζούκι σκαφτό από μουριά, έχει μπουζούκι με ντούγιες, οι οποίες είναι από καρυδιά και είναι βαμμένες μαύρες. Αυτή η χορδή λέγεται ΡΕ και μαζί με την άλλη, που είναι δίπλα της, κάνουν την ίδια φωνή, η από πάνω λέγεται ΛΑ και πάλι με το αδελφάκι της κάνουν την ίδια φωνή, και οι δυο επάνω χορδές είναι πάλι ΡΕ (κρατάει στα χέρια τρίχορδο, διπλόχορδο όργανο). Η ταστιέρα αυτή εδώ είναι με μπερντέδες, με μπρούτζινους μπερντέδες, ενώ τα πολύ παλιά μπουζούκια τα είχανε με άντερο αυτά ..».
- Εσείς τα προλάβατε, τα γνωρίσατε αυτά τα μπουζούκια;
«Πως! Και τα κλειδιά ήτανε, όπως στο βιολί, ξύλινα. Τα αξιοποιήσαμε τα μπουζούκια, τους δώσαμε κάποια άλλη μορφή και βάλαμε τάστα. Αυτό εδώ είναι ντυμένο με πάστα, για να έχει την ιδιότητα να γλιστράει το χέρι. Αυτό είναι το τρίχορδο μπουζούκι, οι χορδές του είναι έξη, αλλά οι φωνές του δυο, είπαμε ΡΕ και ΛΑ. Από τον καιρό, που άρχισα, παίζω τρίχορδο μπουζούκι, από παιδί. Την κλίμακα την έμαθα από εμπειρία, με την αντίληψή μου. Κουρδίζανε τα μπουζούκια οι παλαιοί μπουζουξήδες, από αυτούς, που το συναντήσαμε εμείς. Το κουρδίζανε το μπουζούκι σαν ένα κούρδισμα βιολιού, να πούμε, σε κούρδισμα α λα τούρκα, είχαν ονομασίες καραντουζένι, αραπιέν, ραστ, συριανό και άλλες». (Παίζει ένα ταξίμι σε δρόμο ραστ και κάποιο δικό του καραντουζένι)..
«.. Δεν έχουν σχέση τα παλιά κουρδίσματα με τα σημερινά, τα ευρωπαϊκά, που λέμε, μόνο οι δρόμοι ταιριάζουν.
.. Οι νέοι δεν τα ξέρουν σήμερα, γατί έχουν άλλο χειρισμό αυτά τα κουρδίσματα. Τα ντουζένια αυτά κουρδίζονται με έναν άλλο τρόπο, τον οποίο ο παίχτης πρέπει να ορίζει τον χειρισμό, διότι κουρδίζεται διαφορετικά το όργανο για να παίζει αυτά τα ντουζένια και αλλάζουν οι θέσεις, έρχεται ο ήχος πιο εκκλησιαστικός, πιο βυζαντινός, με τον τρόπο αυτόνε. Επίσης τα κουρδίσματα, που παίζουνε σήμερα, τα ξεσηκώσανε τότε τα παιδιά από κιθάρα και το κάνανε ιταλικό κούρδισμα. Δεν παιζότανε το μπουζούκι έτσι. Εμείς οι νεώτεροι, που βγήκαμε, επειδή σαν νέοι ανακατευόμασταν και με κιθαρίτσες, εσκεφθήκαμε και το διαμορφώσαμε, το κουρδίζαμε, να πούμε, ιταλικά, όπως οι κιθάρες. Γύρω στα 1930 κάναμε αυτά τα κουρδίσματα και αρχίσαμε να παίζουμε όπως η κιθάρα, με την διαφορά ότι η κιθάρα έχει ΣΟΛ το επάνω, εμείς το έχουμε ΡΕ.
Οι νέοι σήμερα τα μάθανε από μας με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή το ιταλικό κούρδισμα. Τα ντουζένια αυτά δεν τα ζήσανε τα σημερινά παιδιά, δεν τα γνώρισαν, και καμιά φορά το κουρδίζουμε το μπουζούκι με συναδέλφους, πάμε στην δουλειά από νωρίς και προετοιμαζόμαστε. Κι έρχεται ο νέος, πιάνει το μπουζούκι, το παίζει λίγο και λέει: Μα αυτό είναι ξεκούρδιστο! Και δεν του λέω τίποτις εγώ, παρά το παίρνω το όργανο από εκεί, που το ακουμπάει, και αρχίζω να παίζω. Και μου λέει: Μα κύριε Κηρομύτη -ένα παιδί μια μέρα- αυτό είναι ξεκούρδιστο, πως το παίζεται εσείς; Σου φαίνεται παιδί μου -του απαντάω- ότι είναι ξεκούρδιστο, δεν το ακούς πως παίζει; Το παίρνει ξανά στα χέρια, ψάχνει από δω να βρει αρμονία, ψάχνει από κει να βρει αρμονία... Δεν ξέρει, είναι σκοτεινός, τελείως τυφλός ...
Για να το μάθει καλά, πρέπει να του τα δείξουμε εμείς οι παλιοί. Εμάς δεν μας τα έδειξε κανείς. Εμείς με τα αφτιά και με τα μάτια τα κλέβαμε από τους παλιότερους, από προγενέστερους μπουζουξήδες. Γιατί εκείνα τα χρόνια αυτοί, που ξέρανε μπουζούκι ήτανε λιγάκι σκουριασμένα τα μυαλά τους, παλιοί άνθρωποι με αρχές παλιές και ζήλευε το να μάθεις κι εσύ. Δεν σου δείχνανε. Έπρεπε να... κλέψεις την τέχνη τους. Ήτανε κάποιος, ο Ζυμαρίτης, ένας μπουζουξής, ο καλύτερος απ’ όλους της εποχής αυτηνής. Εμείς ήμασταν παιδάκια τότε, και ήταν ένας τύπος εγκληματικός και κάποτε με τον συχωρεμένο τον Βαμβακάρη, ήξερε ότι παίζουμε κι εμείς μπουζούκι, θέλαμε να μάθουμε τα μυστικά του, τον παρακολουθούσαμε μια μέρα την ώρα, που έπαιζε. Γυρίζει και μας λέει; "Αν με ξαναπαρακολουθήσετε την ώρα, που παίζω μπουζούκι, θα βγάλω το μπιστόλι και θα σας σκοτώσω!". Επειδή ξέραμε ότι ήταν τύπος μυστήριος και εγκληματικός εξαφανιστήκαμε αμέσως και δεν τον ξανακοιτάξαμε. Ο πρώτος πραγματικός επαγγελματίας μπουζουξής ήταν ο Ρεγγίνας..». πηγή
- Εσείς τα προλάβατε, τα γνωρίσατε αυτά τα μπουζούκια;
«Πως! Και τα κλειδιά ήτανε, όπως στο βιολί, ξύλινα. Τα αξιοποιήσαμε τα μπουζούκια, τους δώσαμε κάποια άλλη μορφή και βάλαμε τάστα. Αυτό εδώ είναι ντυμένο με πάστα, για να έχει την ιδιότητα να γλιστράει το χέρι. Αυτό είναι το τρίχορδο μπουζούκι, οι χορδές του είναι έξη, αλλά οι φωνές του δυο, είπαμε ΡΕ και ΛΑ. Από τον καιρό, που άρχισα, παίζω τρίχορδο μπουζούκι, από παιδί. Την κλίμακα την έμαθα από εμπειρία, με την αντίληψή μου. Κουρδίζανε τα μπουζούκια οι παλαιοί μπουζουξήδες, από αυτούς, που το συναντήσαμε εμείς. Το κουρδίζανε το μπουζούκι σαν ένα κούρδισμα βιολιού, να πούμε, σε κούρδισμα α λα τούρκα, είχαν ονομασίες καραντουζένι, αραπιέν, ραστ, συριανό και άλλες». (Παίζει ένα ταξίμι σε δρόμο ραστ και κάποιο δικό του καραντουζένι)..
«.. Δεν έχουν σχέση τα παλιά κουρδίσματα με τα σημερινά, τα ευρωπαϊκά, που λέμε, μόνο οι δρόμοι ταιριάζουν.
.. Οι νέοι δεν τα ξέρουν σήμερα, γατί έχουν άλλο χειρισμό αυτά τα κουρδίσματα. Τα ντουζένια αυτά κουρδίζονται με έναν άλλο τρόπο, τον οποίο ο παίχτης πρέπει να ορίζει τον χειρισμό, διότι κουρδίζεται διαφορετικά το όργανο για να παίζει αυτά τα ντουζένια και αλλάζουν οι θέσεις, έρχεται ο ήχος πιο εκκλησιαστικός, πιο βυζαντινός, με τον τρόπο αυτόνε. Επίσης τα κουρδίσματα, που παίζουνε σήμερα, τα ξεσηκώσανε τότε τα παιδιά από κιθάρα και το κάνανε ιταλικό κούρδισμα. Δεν παιζότανε το μπουζούκι έτσι. Εμείς οι νεώτεροι, που βγήκαμε, επειδή σαν νέοι ανακατευόμασταν και με κιθαρίτσες, εσκεφθήκαμε και το διαμορφώσαμε, το κουρδίζαμε, να πούμε, ιταλικά, όπως οι κιθάρες. Γύρω στα 1930 κάναμε αυτά τα κουρδίσματα και αρχίσαμε να παίζουμε όπως η κιθάρα, με την διαφορά ότι η κιθάρα έχει ΣΟΛ το επάνω, εμείς το έχουμε ΡΕ.
Οι νέοι σήμερα τα μάθανε από μας με αυτόν τον τρόπο, δηλαδή το ιταλικό κούρδισμα. Τα ντουζένια αυτά δεν τα ζήσανε τα σημερινά παιδιά, δεν τα γνώρισαν, και καμιά φορά το κουρδίζουμε το μπουζούκι με συναδέλφους, πάμε στην δουλειά από νωρίς και προετοιμαζόμαστε. Κι έρχεται ο νέος, πιάνει το μπουζούκι, το παίζει λίγο και λέει: Μα αυτό είναι ξεκούρδιστο! Και δεν του λέω τίποτις εγώ, παρά το παίρνω το όργανο από εκεί, που το ακουμπάει, και αρχίζω να παίζω. Και μου λέει: Μα κύριε Κηρομύτη -ένα παιδί μια μέρα- αυτό είναι ξεκούρδιστο, πως το παίζεται εσείς; Σου φαίνεται παιδί μου -του απαντάω- ότι είναι ξεκούρδιστο, δεν το ακούς πως παίζει; Το παίρνει ξανά στα χέρια, ψάχνει από δω να βρει αρμονία, ψάχνει από κει να βρει αρμονία... Δεν ξέρει, είναι σκοτεινός, τελείως τυφλός ...
Για να το μάθει καλά, πρέπει να του τα δείξουμε εμείς οι παλιοί. Εμάς δεν μας τα έδειξε κανείς. Εμείς με τα αφτιά και με τα μάτια τα κλέβαμε από τους παλιότερους, από προγενέστερους μπουζουξήδες. Γιατί εκείνα τα χρόνια αυτοί, που ξέρανε μπουζούκι ήτανε λιγάκι σκουριασμένα τα μυαλά τους, παλιοί άνθρωποι με αρχές παλιές και ζήλευε το να μάθεις κι εσύ. Δεν σου δείχνανε. Έπρεπε να... κλέψεις την τέχνη τους. Ήτανε κάποιος, ο Ζυμαρίτης, ένας μπουζουξής, ο καλύτερος απ’ όλους της εποχής αυτηνής. Εμείς ήμασταν παιδάκια τότε, και ήταν ένας τύπος εγκληματικός και κάποτε με τον συχωρεμένο τον Βαμβακάρη, ήξερε ότι παίζουμε κι εμείς μπουζούκι, θέλαμε να μάθουμε τα μυστικά του, τον παρακολουθούσαμε μια μέρα την ώρα, που έπαιζε. Γυρίζει και μας λέει; "Αν με ξαναπαρακολουθήσετε την ώρα, που παίζω μπουζούκι, θα βγάλω το μπιστόλι και θα σας σκοτώσω!". Επειδή ξέραμε ότι ήταν τύπος μυστήριος και εγκληματικός εξαφανιστήκαμε αμέσως και δεν τον ξανακοιτάξαμε. Ο πρώτος πραγματικός επαγγελματίας μπουζουξής ήταν ο Ρεγγίνας..». πηγή
 |
| Μπουζούκι - Ιστορία |
Το παλιό τετράχορδο μπουζουκι (4 διπλές χορδές), πριν τον Σ. Σπιτάμπελο και Μ. Χιώτη.
Ελληνική οργανοποιία στην Αμερική το 1910. - Από τους κυριότερους Έλληνες μάστορες της Αμερικής του 1910-'20 υπήρξαν οι: Αναστάσιος Σταθόπουλος - Θεόδωρος Καραμπάς - Γεώργιος Γκρέτσης - Φώτης Βρακάς - Παναγιώτης (Τάκης) Τσίμης - Δ. Σάσσος.Παλιά τετράχορδα μπουζούκια, Ελλάδα και Αμερική..
 |
| Το τετράχορδο αρμάτωμα (4 διπλές χορδές) σε μπουζουκοειδή όργανα υπήρχε από πολύ παλιά!. Κατασκευαστης (Αθήνα) Εμμανουήλ (Μανώλης) Κοπελιάδης (1852-1934). Άγνωστη ημερομηνία κατασκευής / Αρχική ρύθμιση χορδών 8χορδο (8 String) |
 |
| Παλιό 8χορδο μπουζουκι Μανώλη Κοπελιάδη. Tο μπουζουκι σήμερα ανήκει στον μουσικό Hank Bradley, Ουάσιγκτον (Seattle) Δες περ. πηγή "OLD BOUZOUKIA - THE EARLY 20TH CENTURY GREEK BOUZOUKI" |
 |
| Μπουζούκι 8χορδο, κατασκευής 1911; Αναστάσιος Σταθόπουλος (1863-1915), Νέα Υόρκη. (Residing at the University of South Dakota) |
 |
| "National Music Museum - The University of South Dakota" Bouzouki by Anastasios Stathopoulos, New York, 1911. Μπουζούκι 8χορδο του 1911 -με τσάκισμα στο καπάκι, κατασκευής Αναστάσιος Σταθόπουλος (1863-1915) Νέα Υόρκη. |
 |
| Παλιό τετράχορδο (οκτάχορδο) μπουζουκι 1915 -με τσάκισμα στο καπάκι, κατασκευής Δ. Σάσσος - Αμερικής. (New York, old bouzouki by D.Sasso). Ο Δ. Σάσσος (D.Sassos) ήταν ένα από τα τέσσερα πολύ γνωστά ελληνικά οργανοποιία στη Νέα Υόρκη στις αρχές της δεκαετίας του 1900. |
 |
| Παλιό 8χορδο μπουζουκι 1915, κατασκευής Δ. Σάσσος |
 |
| Η ετικέτα στο εσωτερικό επισκιάζεται από τη ροζέτα, έχει ως εξής: D. Sasso 347 West 49th Street. Violins, Violas, Mandolins, Harps Clarinets, Flutes, Guitars, Cellos, Lauotta, Santuria, Banjos, Bouzzukia, Carramouzes, Tamburas. |
 |
| παλιό τετράχορδο 1915 - D. Sasso bouzouki 1915 in N.Y. Κατασκευαστής D. Sasso (Δ. Σάσσος) Ελληνοϊταλός; οργανοποιός της Νέας Υόρκης, στις αρχές της δεκαετίας του 1900. |
Το παλιό αρμάτωμα του (τρίχορδου) μπουζουκιού στις αρχές του 20ου αιώνα - ομαδοποίηση χορδών!.
~Μέρος από άρθρο: "ΤΟ ΑΡΜΑΤΩΜΑ ΤΟΥ ΜΠΟΥΖΟΥΚΙΟΥ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ: Οι διατάξεις χορδών 2-2-3 και 2-2-4" (του μουσικολόγου, οργανοποιου και ερευνητή Πέτρου Κ. Μουστάκα) Περιοδικό Tar, Νοέμβριος 2013.
Το αρμάτωμα του μπουζουκιού πριν το κλασικό τρίχορδο, δηλαδή αυτόν µε τις τρεις διπλές χορδές (2-2-2). Η παρατήρηση ότι πολλά µπουζούκια µε τρία ζεύγη χορδών, κατασκευασµένα ακόμη και µετά το 1960, διαθέτουν οκτώ µηχανισμούς κουρδίσματος. Οι λόγοι που οι οργανοποιοί ακολουθούσαν αυτή την αρκετά "ανορθόδοξη" τακτική (6 χορδές αλλά 8 κλειδιά) πηγάζουν κατά τη γνώµη µας από την κατασκευαστική παράδοση του οργάνου, το οποίο τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1880 έως και τη δεκαετία του 1920 έφερε συχνά 7 ή 8 χορδές.
Το μπουζουκι στις αρχές του 20ου (ως και την δεκ. 1930) βλέπουμε ότι υπήρχε και η διάταξη των χορδών σε συνδυασμόµο 2-2-3 και 2-2-4 {και σε ορισμένες περιπτώσεις μονές χορδές, όπως 2-1-3
κ.α}.
Από τις προφορικές µαρτυρίες που εντοπίσαµε επικαλούµαστε εδώ αυτή του οργανοποιού Νίκου Φρονιµόπουλου, σύµφωνα µε την οποία ο δάσκαλός του, Θανάσης Μπάστας ή «Συριανός», του είχε µιλήσει για κάποια «τρίχορδα» µπουζούκια που είχε δει προπολεµικά στη Σύρο, στα οποία η πρώτη και η δεύτερη χορδή ήταν διπλές ενώ η τρίτη ήταν τριπλή (µια µπάσα µε περιέλιξη και δύο απλές συρµάτινες χορδές).
Ο ερευνητής Σταύρος Κουρούσης (Από τον ταµπουρά στο µπουζούκι) κάνει επίσης αναφορά στη χρήση των τριπλών χορδών, επισημαίνοντας μάλιστα ότι ήταν κάτι το συνηθισµένο, τουλάχιστον σε µια κατηγορία µουσικών. Αναφερόµενος στον µπουζουξή Θανάση Μανέτα, διατυπώνει τα εξής: Κατά τον Μάρκο Βαµβακάρη (ο Μανέτας) έπαιζε τετράχορδο µπουζούκι, πιθανώς να επρόκειτο για συνδυασμό τριπλών χορδών {ή μήπως όχι;} , κυρίως στην περιοχή της µπουργάνας και της µεσαίας (χαρακτηριστικό φαινόµενο στους κανταδόρους µπουζουξήδες της εποχής), και {ίσως} όχι για τέσσερα ζεύγη χορδών, όπως στο µαντολίνο.
Διάταξη 2-2-3
Το αρμάτωμα του μπουζουκιού πριν το κλασικό τρίχορδο, δηλαδή αυτόν µε τις τρεις διπλές χορδές (2-2-2). Η παρατήρηση ότι πολλά µπουζούκια µε τρία ζεύγη χορδών, κατασκευασµένα ακόμη και µετά το 1960, διαθέτουν οκτώ µηχανισμούς κουρδίσματος. Οι λόγοι που οι οργανοποιοί ακολουθούσαν αυτή την αρκετά "ανορθόδοξη" τακτική (6 χορδές αλλά 8 κλειδιά) πηγάζουν κατά τη γνώµη µας από την κατασκευαστική παράδοση του οργάνου, το οποίο τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1880 έως και τη δεκαετία του 1920 έφερε συχνά 7 ή 8 χορδές.
Το μπουζουκι στις αρχές του 20ου (ως και την δεκ. 1930) βλέπουμε ότι υπήρχε και η διάταξη των χορδών σε συνδυασμόµο 2-2-3 και 2-2-4 {και σε ορισμένες περιπτώσεις μονές χορδές, όπως 2-1-3
κ.α}.
Ο ερευνητής Σταύρος Κουρούσης (Από τον ταµπουρά στο µπουζούκι) κάνει επίσης αναφορά στη χρήση των τριπλών χορδών, επισημαίνοντας μάλιστα ότι ήταν κάτι το συνηθισµένο, τουλάχιστον σε µια κατηγορία µουσικών. Αναφερόµενος στον µπουζουξή Θανάση Μανέτα, διατυπώνει τα εξής: Κατά τον Μάρκο Βαµβακάρη (ο Μανέτας) έπαιζε τετράχορδο µπουζούκι, πιθανώς να επρόκειτο για συνδυασμό τριπλών χορδών {ή μήπως όχι;} , κυρίως στην περιοχή της µπουργάνας και της µεσαίας (χαρακτηριστικό φαινόµενο στους κανταδόρους µπουζουξήδες της εποχής), και {ίσως} όχι για τέσσερα ζεύγη χορδών, όπως στο µαντολίνο.
Διάταξη 2-2-3
 |
| Ανώνυμο μπουζούκι κατασκευασμένο γύρω στα 1930. -με τσάκισμα στο καπάκι (Φώτο/ Έρευνα: Πέτρος Μουστάκας). Με διάταξη χορδών 2-2-3. |
 |
| Ανώνυμο μπουζούκι του ΄30 -με διάταξη χορδών 2-2-3. |
 |
| Από μπουζούκι του ΄30 -με διάταξη χορδών 2-2-3. (Φώτο/ Έρευνα: Πέτρος Μουστάκας) |
Διάταξη 2-2-4
Τα τελευταία χρόνια έχουν δει το φως της δηµοσιότητας αρκετά µπουζούκια από τις δεκαετίες του 1910 και 1920, κατασκευασµένα στη Νέα Υόρκη από τον οργανοποιό Αναστάσιο Σταθόπουλο και τους απογόνους του (οι τελευταίοι χρησιµοποιούσαν την επωνυµία House of Stathopoulo), τα οποία µε βάση τις εγκοπές που φέρουν στους καβαλάρηδες φαίνεται ότι διέθεταν τρεις οµάδες χορδών µε διάταξη 2-2-4.
~Ίχνη της συγκεκριµένης διάταξης εντοπίσαµε επίσης σε ένα ανώνυµο µπουζούκι των αρχών του 20ου αιώνα, κατασκευασµένο στην Πελοπόννησο.
 |
| Τρεις κεφαλές µπουζουκιών κατασκευής της οικογένειας Σταθόπουλου (Νέα Υόρκη). Στα κόκκαλα διακρίνονται οι εγκοπές µε διάταξη 2-2-4. |
 |
| Μπουζούκι "House of Stathopoulo", του 1921 (σπαστό καπάκι), µε διάταξη 2-2-4. Η χρήση τριπλής ή και τετραπλής χορδής στην περιοχή της μπουργάνας (μπάσας χορδής), αποτελεί σχεδόν μόνιμο χαρακτηριστικό αυτής της εποχής. |
 |
| Φωτογραφία τραβηγµένη γύρω στα 1933 στον Πειραιά, μπροστά στο καφενεδάκι του Μπάτη, στου Καραϊσκάκη. Δίπλα στον Γιώργο Μπάτη (1885-1967), απεικονίζεται ένας µουσικός µε μπουζούκι. Η εξέταση της πρωτότυπης φωτογραφίας, που βρίσκεται στη Γεννάδειο βιβλιοθήκη, έδειξε ότι οι χορδές του µπουζουκιού έχουν διάταξη 2-1-3. *Αρχείο Ηλίας Πετρόπουλος «Ρεµπέτικα τραγούδια». Έρευνα: Πέτρος Μουστάκας. |
~Τη χρήση τριπλής χορδής στην περιοχή της μπουργάνας, με μονή τη μεσαία, βρίσκουμε και σε λιγοστά ηχογραφημένα παραδείγματα εκείνης της περιόδου, στα κομμάτια "Μπάτης ο Δερβίσης / Σού 'χει λάχει" του Γιώργου Μπάτη (Νοέμβριος 1932), καθώς και στα "Καραντουζένι / Αράπ" και "Εφουμέρναμ' ένα βράδυ / Ταξίμ Σερφ" του Μάρκου Βαμβακάρη.
 |
| Τριπλή μπουργάνα, με κανονικό ζεύγος στη μεσαία περιοχή, καταγράφεται από το Φραγκίσκο Ζουριδάκη, στα κομμάτια "Το Νταχτήρι / Συριανό Χασάπικο" το 1936. Από τις φωτογραφίες του Γιώργου Μπάτη (αρχείο του Ηλία Πετρόπουλου) βλέπουμε πως συνήθιζε να αρματώνει τα μπουζούκια του με αυτό τον τρόπο. Η μονή μεσαία βοηθούσε στο να χαλαρώσει το όργανο από την πίεση που ασκούσε η τριπλή χορδή, ενώ οι βοηθητικές χορδές (ζίλιες) ήταν επίσης φτιαγμένες γι' αυτό το σκοπό, βοηθούσαν δηλαδή στο να μη δημιουργηθούν προβλήματα στο όργανο. (πηγη klika.gr). |
 |
| Το μπουζούκι του Φραγκίσκου Ζουριδάκη ή Σταύρος Τζουράς -με διάταξη χορδών 3-2-2 (φωτογραφία του εγγονού του). Το μπουζούκι είναι κατασκευής του Πανυγήρη Παναγή, πατέρα των ξακουστών αδερφών Παναγή. |
 |
| Αριστερά: Παλιό μπουζούκι, καμωμένο γύρω στα 1900. Δεξιά: Παλιό μπουζούκι από τη Σύρο που δεν έχει σχεδόν καμία διαφορά από το σάζι. (Απο το βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου "Ρεμπέτικα τραγούδια") |
 |
| Παλιό σκαφτό μπουζούκι της φυλακής (περίπου του 1900) μήκος 94 εκατοστά. Φέρει την επιγραφή ΑΚΡΟΝΑΥΠΛΙΑ (βρίσκεται στην Γεννάδειο Βιβλιοθήκη). Απο το βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου "Ρεμπέτικα τραγούδια" |
 |
| Πάνω: Τζουράς ή μπαγλαμάς με μακριά λαβή. «Σκαφτό» όργανο, καμωμένο στη φυλακή γύρω στα 1920. Κάτω: Μπουζουκομπαγλαμάς. «Σκαφτό» όργανο από τη Μυτιλήνη, καμωμένο στη φυλακή γύρω στα 1920. Απο το βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου "Ρεμπέτικα τραγούδια". |
 |
| Ταμπουράς σε πινάκα του 1848... Οργανοπαίκτης με Τζουρά ή μπαγλαμά με μακρύ μανίκι, "Μπουζουκομπαγλαμάς". Σκηνή από τη μουσική ζωή των Ελλήνων του 18ο αιώνα. (Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού) |
 |
| Μπουζούκια του 1915, Αμερική, κατασκευής Γιώργου Δ. Γκρέτση, στο Σικάγο. Οι δυο γνωστές κατευθύνσεις στην κατασκευή του μπουζουκιού τις εποχής: το μπουζούκι με το "λαουτοειδές" (μισολάουτο) σκάφος (φωτο αριστερή) και αυτό με το "μαντολινίστικο" σκάφος, με τσάκιση στο καπάκι (φωτο δεξιά). |
 |
| Παλιό μπουζουκι του Μικρασιάτη οργανοποιού Πανηγύρη Παναγή (εργαστήριο Πειραιά). Το όργανο είχε κάποιες τροποποιήσεις στη διάρκεια της ζωής του -με βάση την πηγή της φωτό, ήταν τετράχρονο άλλα πολύ αργότερα μετατράπηκε σε τρίχορδο. |
 |
| Πειραιάς, γύρω στα 1930, στο οργανοποιείο του Πανηγύρη Παναγή -καθιστός έξω από το μαγαζί του, με έναν από τους γιους του. Ο Πανηγύρης (Παναγιώτης) Παναγής γεννήθηκε στη Μάκρη (Μ. Ασία), πέθανε πριν από το 1940 στον Πειραιά. Στη Μικρά Ασία το όνομα Πανηγύρης ήταν συνώνυμο του Παναγιώτης.. Το εργαστήριό του ήταν στον Πειραιά. (είχε έρθει το '22). Απέκτησε δύο παιδιά, γεννήθηκαν στην Μ. Ασία, ο Γεώργιος (1911-1995) και ο Βασίλης (1914-1998). Οι "Αδελφοί Παναγή" απέκτησαν μεγάλη φήμη μεταξύ 1950 και 1980. |
 |
| Κατασκευαστής Κώστας Γκέλης. Παλιό τρίχορδο μπουζουκι από τον παλιό Συριανό μάστορα Κωσταντή Γκέλη (περίπου δεκαετίας 1915-'20) -με ελάχιστη τσάκιση στο καπάκι. *Ο Κ. Γκέλης ήταν ο «δάσκαλος» του Ζοζέφ!. *Φωτο απο Νικος Φρονιμοπουλος. |
 |
| Οργανοποιός Κώστας Γκέλης, μπουζουκι με φιγούρα πεταλούδα. *Από Νικος Φρονιμοπουλος. |
 |
| Φουστανελάς με μπουζουκι, το 1870 περίπου. Αναλύοντας μια παλιά φωτογραφία. Η ψηφιακή ανάλυση, σάρωση της φωτογραφίας -για μια προσέγγιση στο μπουζουκι- έγινε μέσα από την σελίδα "memories of the innocentage". |
 |
| -ψηφιακή ανάλυση, σάρωση της φωτογραφίας- |
 |
| -προσέγγιση στο μπουζουκι- |
+extra φωτογραφίες παλιά μπουζούκια το '30..
 |
| Ο Μάθεσης σε καφενείο στο Πέραμα, το 1931 με ένα παλιό μπουζουκι στα πόδια. Ο Νίκος Μάθεσης δεν έπαιζε κανένα όργανο (ο θρυλικός "τρελάκιας" - ρεμπέτης και στιχουργός του ρεμπέτικου/λαϊκού τραγουδιού). |
 |
| Πειραιάς 1934.. ο μαέστρος Μπάτης ο Στράτος και ο Στελιος Κηρομητης (με μπαγλαμά, πίσω -στην 'πένα!'), ένας μάγκας και δύο φαντάροι λιποτάχτες, όλοι με τα όργανα στα χεριά, μπροστά στο καφενεδάκι του Μπάτη, "Οι τρεις καημοί" του καθηγητού GEORGE BATE. -Από το βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου "Ρεμπέτικα Τραγούδια". Παλιά μπουζούκια, το ένα μπουζουκι (που κρατάει ο φαντάρος) είναι με ροζέτα -διάτρητο κόσμημα (σχέδιο) στην τρύπα του ηχείου (διακόσμηση ακουστικής τρύπας). |
 |
| Ο Γιάννης Παπαϊωάννου, με το παλιό μπουζούκι του, όταν υπηρετούσε στο 1ο Σύνταγμα Αθηνών (1935) *Απο το βιβλίο του Η. Πετροπουλου, πηγη rebetiko.gr. |
 |
| Παλιά μπουζούκια, φωτο του 1937 - Τούμπα Θεσσαλονίκης. |
 |
| Παρέα στην Πειραϊκή. Ο Μπαγιαντέρας (στην μέση), με μπουζούκι. Πίσω του ο παλιός μπουζουξής Γιάννης Παπαγιάννης και πλάι ο κιθαρίστας Νίκος Γερολίμος (φωτογραφία της 6-1-1937) |
 |
| Γιάννης Παπαϊωάννου και Στεφανάκης Σπιτάμπελος ποζάρουν στο φακό με τα μπουζούκια τους -με σπαστά καπάκια (+μπαγλαμά) στην Δράμα, 13-8-1938. Μπουζούκια με τη χαρακτηριστική τσάκιση στο καπάκι, φαίνεται να τα χειριζονται (να συνυπάρχουν) για τουλάχιστον 5 δεκαετίες (1910-1950). |
 |
| Ρούμελη - Από ιδιωτικό γλέντι στην Άμφισσα (Σάλωνα) -πριν τον πόλεμο του '40.. Με παλιό μπουζουκι ο Γιώργος Υψηλάντης. |
 |
| Απόστολος Χατζηχρήστος ή "Σμυρνιωτάκι" (1902-1959). Παλιό μπουζουκι. |
 |
| Development / Evolution / Progress of Bouzouki and Soloist - Greek folk song - Rebetiko - Music of a Greek culture. Bouzouki Musician |
 |
| Μπουζούκι και Μπουζουξήδες ~ Βιρτουόζοι Λαϊκών Τραγουδιών - Συνθέτες, Στιχουργοί και Τενόροι. - Bouzouki Musician |
 |
| Βιβλίο "Από τον ταμπουρά στο μπουζούκι". -Ένα βιβλίο για την ιστορία και την εξέλιξη των λαϊκών οργάνων, ξεκινώντας από την αρχαία πανδουρίδα ή τρίχορδον, περνώντας στον ταμπουρά και καταλήγοντας στο μπουζούκι των πρώτων χρόνων του ρεμπέτικου τραγουδιού. -Κυκλοφόρησε από τη νεοσύστατη μη κερδοσκοπική εταιρεία, «Orpheum Phonograph» και συγγραφέας του είναι ο Σταύρος Κουρούσης. -Πρόκειται για ένα βιβλίο αληθινό ντοκουμέντο, βασισμένο στις πολυετείς έρευνες του καθηγητή μουσικής και συλλέκτη δίσκων 78 στροφών, Σταύρου Κουρούση, γραμμένο και ταξινομημένο με τρόπο απτό και ευανάγνωστο παρά τον όγκο των πληροφοριών που μας δίνει. |
Τέλος...
Η ΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ ΣΤΟ Facebook.